2021-04-29

Żółw Opiekun 靈龜

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.   
Mam problem z nazwaniem naszego żółwia po polsku. Po chińsku zowie się on po prostu Dusza Żółw (na pewno pamiętacie, że 靈 ling to tylko jedna z chińskich dusz), co zostało odwzorowane w angielskim tłumaczeniu Spirit Turtle. Jednak dla mnie będzie on zawsze po prostu Żółwiem Opiekunem, jednym z czterech dobrowróżbnych zwierząt (pozostałe to oczywiście qilin, fenghuang i pewien smok, o którym jeszcze napiszę). 
Nasz żółw jest znany nie tylko w Chinach, ale i w Korei, Wietnamie oraz Japonii. Oczywiście jest symbolem długowieczności, a poza tym jest królem zwierząt w muszlach. Chińczycy nie są zgodni, jak długowieczny jest Żółw Opiekun; może mieć od tysiąca (według Ren Fanga) do dziesięciu tysięcy (według Ge Honga) lat. Ten ostatni opisuje też żółwia jako wielokolorowego: niebiesko-czerwono-żółto-biało-czarnego. Zgodnie z legendami, żyje on i szuka pożywienia w morzu, ale wypoczywa w górach. Jest bardzo przydatny w astrologii i wróżbiarstwie, ponieważ wie doskonale, czy należy się spodziewać szczęścia czy pecha. Z tego też powodu żółwie przeznaczone do wróżenia zwano dawniej właśnie imieniem naszego Żółwia Opiekuna - linggui. Czasem utożsamia się go z Czarnym Żółwiem 玄武 lub z którymś z Boskich Żółwi 神龜 z bogatej chińskiej mitologii, jednak niektórzy wyraźnie te gadziny oddzielają od siebie. Ten nasz ma ponoć wężową głowę i smoczy woreczek żółciowy, a w dodatku z lewej strony przypomina słońce, z prawej - księżyc, od góry - niebo, a od dołu ziemię...
Tutaj poczytacie o jego japońskiej wersji.

2021-04-27

dżakarandy

Akurat tak się złożyło, że w tym roku w momencie najbujniejszego rozkwitu dżakarand Tajfuniątko się rozłożyło. Nie jakoś bardzo, ale ponieważ miała katar i w związku z tym bardzo źle spała i nie miała apetytu, postanowiliśmy jej nie posyłać do przedszkola. Za to spacery były świetnym pomysłem - dzięki nim zdecydowanie lepiej się jej oddychało. Dlatego w ciągu dwóch dni obskoczyliśmy kilka najdżakarandowszych miejscówek Kunmingu:

Tutaj możecie pooglądać fotorelacje dżakarandowe z poprzednich lat: 

Dżakarandy 2015
Dżakarandy 2017
Dżakarandy 2018
Dżakarandy 2019
Dżakarandy nad Szmaragdowym Jeziorem
Dżakarandy 2020

2021-04-26

chińscy fałszywi przyjaciele

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.  

同形異義詞 [同形异义词] czyli dokładnie słowa, które tak samo wyglądają, ale mają różne znaczenie, to chińska oficjalna nazwa fałszywych przyjaciół. Nieoficjalna to po prostu 偽友 czyli dosłownie fałszywy przyjaciel. O fałszywych przyjaciołach chińsko-japońskich poczytacie tutaj, za to u mnie niespodzianka: słowa, które dla pochodzących z różnych regionów użytkowników chińskiego mają różne znaczenia. Na pierwszy ogień niechaj pójdzie 

  • 牛油 niúyóu. Słyszałam, że w niektórych miejscach mawia się tak na masło, jednak według mojego męża i większości znanych mi kunmińczyków jest to po prostu smalec wołowy. Masło to oczywiście 黄油 huángyóu czyli żółty tłuszcz. Wiem z kolei, że na Tajwanie masło bywa nazywane jeszcze inaczej: 奶油 nǎiyóu, które wszakże u nas może oznaczać tylko śmietanę.
  • 土豆 tǔdòu - dosłownie "ziemna fasola", która w Chinach oznacza ziemniaka, na Tajwanie - fistaszka. 
  • 公車 gōngchē - używany powszechnie na Tajwanie skrót od 公共汽车 gōnggòngqìchē czyli autobusu. W Kunmingu oznacza samochód służbowy, zazwyczaj rządowy, a na autobus mówi się 公交车 gōngjiāochē. 
  • 子弟 zǐdì - dziecko, młodsze pokolenie. Jednak w kunmińskim dialekcie ta zbitka znaczy "przystojny". Mawia się: 吃洋芋长子弟 - kto je ziemniaki, będzie przystojny, dlatego najbardziej znana kunmińska firma produkująca chipsy ochrzciła swój produkt właśnie 子弟... 
  • 白酒 báijiǔ - dosłownie "biały alkohol" to chińska wódka (na "nasze" wódki mówi się 伏特加 fútèjiā). Jednakże w Kunmingu słodki biały alkohol 甜白酒 to deser na bazie sfermentowanego ryżu. Kiedyś już zresztą o nim pisałam
  • 木瓜 mùguā czyli drzewna gua może być w zależności od regionu występowania papają, pigwowcem albo wzdętką miechunkową
  • 地瓜 dìguā może być batatem, pochrzynem albo kłębianem kątowatym
  • 鲊 zhǎ to solona ryba. Ale w Kunmingu to kiszone na sucho przysmaki, które ja nazywam po prostu dża
  • 耳朵尖 ěrduojiān - szpiczaste ucho to po mandaryńsku po prostu ucho, które ma wyraźny czubek, stożkowaty kształt. Jednak po kunmińsku mówi się tak o ludziach, którzy mają znakomity słuch. 
  • 海 hǎi to oczywiście morze. Jednak w Yunnanie 海子 hǎizi to jezioro - bo do mórz było za daleko i każda woda większa od kałuży była "morzem". Poczytajcie na przykład o tym, jak dawniej nazywało się Szmaragdowe Jezioro albo jak i teraz nazywa się Jezioro Erhai koło Dali. 
  • 猫 māo to po prostu kot. Jednak w dialekcie kunmińskim jest to słowo używane również jako przymiotnik - okrutny, zajadły, groźny. O kimś bardzo agresywnym w słowie czy czynie można powiedzieć 太猫了. 
  • 甩 shuǎi - to po mandaryńsku rzucać. Jednak w Kunmingu kiedy 甩碗米线 to po prostu zjadamy miskę misienów, a nie nią rzucamy. 
  • 帽子 màozi to nakrycie głowy. Jednak w Kunmingu ma też inne znaczenie - oznacza dodatek do makaronu czy misienów. Np. w spaghetti carbonara naszą "czapką" byłoby carbonara, czyli sos, który dokładamy do makaronu. Więcej o yunnańskich czapeczkach kulinarnych pisałam tutaj
  • 叶子 yèzi to liście. A po kunmińsku - smażona lub duszona wieprzowa skóra. 

Takich słów jest oczywiście dużo, dużo więcej. Szkopuł w tym, że... ja już nie bardzo zauważam słowa, które w mandaryńskim znaczą coś innego niż po kunmińsku. Tak bardzo przyzwyczaiłam się do tego, że na makaronie może pojawić się czapeczka albo że że "woda papajowa" 木瓜水 to tak naprawdę deser ze wzdętki miechunkowej, że po prostu przestałam na to zwracać uwagę. Ech, gdybym teraz nagle musiała przeprowadzić się z Kunmingu w jakąś inną część Chin, musiałabym poniekąd uczyć się od nowa języka. Brrrr. 

2021-04-25

Podstawowe chińskie zwierzęta I - pies cz. 2

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej. 

Jak już wiemy, pies 犬 w złożeniach może przybrać dwie formy: 犬 lub 犭, przy czym ta druga jest zdecydowanie częstsza i jest w zasadzie podstawowym "zwierzęcym" kluczem. Jednak są też znaki, w których pies występuje w swej podstawowej formie, jednak niekoniecznie to właśnie pies jest naszym kluczem, np. w znaku 拔 kluczem jest ręka 扌. Jest tych znaków dość sporo, jednak mnie przyszły do głowy przede wszystkim poniższe: 

  • 猷 yóu - planować, knuć 
  • 獄 [狱] yù - więzienie 
  • 㹜 yín - gryzące się psy 
  • 猒 yàn - nasycony 
  • 厭 [厌] yàn - nienawidzić 
  • 拔 bá - ciągnąć 
  • 猋 biāo - trąba powietrzna 
  • 獎 [奖] jiǎng - nagroda 
  • 獻 [献] xiàn - ofiarować, podarować, pokazać 
  • 狀 [状] zhuàng - oskarżenie; silny 
  • 獸 [兽] shòu - bestia, zwierzę 
  • 獒 áo - mastif 

Poniżej znajdziecie inne moje wpisy o podstawowych chińskich zwierzętach, a także link do bliźniaczego wpisu o japońskim psim pierwiastku.

 

2021-04-22

pięć feniksów 五鳯

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej. 

Fenghuang 鳳凰 jest nazywany chińskim feniksem, jednak z tym "naszym" ma niewiele wspólnego - żadnego rodzenia się z popiołów. Może więc lepiej poprzestać na nazwie chińskiej, która, tak samo jak w przypadku znanego już nam qilina powstała poprzez złożenie nazw dla osobników różnej płci: dawniej męskie ptaki tego rodzaju zwano 鳳, a żeńskie 凰. Obecnie jednak wszystkie fenghuangi są kobietami, odpowiednikami męskich smoków. Chińczycy połączyli je sobie w parę jako nadzwyczaj dobrowróżbne stworzenia - stąd 龍鳳呈祥 [龙凤呈祥] lóngfèngchéngxiáng - ozdabianie wszystkiego na szczęście symbolami smoka i feniksa, które na pewno przyniosą dobrobyt. Jest nasz fenghuang jednym z chińskich czterech pomyślnych zwierząt 四靈 (pozostałe to qilin, duchowy żółw i smok Yinglong)

Jak wyglądają? Typowy fenghuang ma koguci dziób, głowę jaskółki, kurze czoło, wężową szyję, pierś gęsi, plecy żółwia (!), zad jelenia i rybi ogon oraz wielkie szpony, a jego pióra są pięciokolorowe (czarno-biało-czerwono-zielono-żółte). Ponoć przy tym wszystkim jest bardzo urokliwy i wdzięczny. W kulturze chińskiej symbolizuje cnotę i honor, a także połączenie yin i yang; zwiastuje również dobre czasy. Często pojawia się jako dekoracja tradycyjnych sukni ślubnych - bo przecież ślub to połączenie pierwiastka męskiego - smoka - z kobiecym - fenghuangiem. Fenghuangi pojawiają się również... na stołach. Kurze łapki są bowiem często serwowane jako "Pazury Fenga" 鳯爪. 

Wróćmy jednak do wyglądu fenghuangów. Ten dość szczegółowy opis byłby całkiem niezły, gdyby nie to, że tak naprawdę istnieje cała rodzina tych ptaków, mamy bowiem w Chinach aż pięć fengów (i oczywiście tym samym pięć huangów, żeby zapewnić samcom samiczki dla przetrwania gatunku). Co ciekawe, choć nazywa się je pięcioma fengami, mają całkiem niefengowe nazwy, a odróżnić je można przede wszystkim po kolorach. Zgodnie z Encyklopedią Cesarza Yongle

  • czerwony zowie się 鳳 [凤] fèng
  • zielony bądź błękitny zowie się 鸞 [鸾] luán
  • żółty to 鵷雛 [鹓雏] yuānchú
  • fioletowy bądź czarny to 鸑鷟 yuèzhuó
  • a biały zowie się 鴻鵠 [鸿鹄] hónghú*. 

Ten ostatni zrobił później karierę jako... łabędź. Wiecie - piękny, mityczny biały ptak. Obecnie się wprawdzie mówi na łabędzie "niebiańskie gęsi" 天鵝 [天鹅] tiān'é, ale w literaturze bywa różnie. 

Najważniejszy z nich jest oczywiście feng, który przez Chińczyków był uważany za króla ptaków 百鸟之王 i był symbolem wysokich standardów moralnych. Opisuje się go trochę inaczej: ma ponoć głowę złotego bażanta, ciało kaczki mandarynki, skrzydła ptaka peng, długaśne nogi żurawia mandżurskiego, papuzi dziób i pawi ogon (jakżeby inaczej!). 

Z kolei o yuanchu wiemy, że jest szalenie wybredny: fruwa znad Morza Południowego nad Północne, odpoczywa tylko na drzewie parasolowym, pija tylko ze źródła z wodą słodką jak wino i jada tylko owoce bambusa. Tak przynajmniej twierdzi Zhuangzi**. 

Yuezhuo zawsze latają parami i są symbolem wiernej miłości i lojalności. Najprawdopodobniej były ptakami wodnymi. Ponoć jeśli jeden zmarł, drugi opłakiwał go żałobnymi trelami trwającymi trzy doby, a potem z żalu umierał, by podążyć za swym ukochanym czy swą ukochaną. 

Luan to wierny towarzysz Królowej Matki Zachodu i rumak Nieśmiertelnych i bogów. Mieszka w Zachodnich Górach (choć pewnie raczej nie w tych kunmińskich). 

Stosunkowo najmniej wiadomo o honghu. Za to dość łatwo zapamiętać, który to, ponieważ mamy w chińskim idiom z tym białym ptakiem w roli głównej. Ponieważ te białe feniksołabędzie lubiły wysoko szybować, stały się synonimem wysokich aspiracji, wielkich ambicji. Stąd sformułowanie 鸿鹄之志 hónghúzhīzhì - ambicje honghu. 

Ciekawostką jest to, że skoro kolory fenghuangów mają odpowiadać cnotom konfucjańskim, wygląda na to, że jeśli nie mówimy o tym "zwykłym" wielobarwnym fenghuangu a właśnie o tych pięciu rodzajach "feniksów", każdy z nich byłby odpowiedzialny za inną cnotę.  

Tutaj poczytacie o japońskiej wersji fenghuanga. 

*凡像凤者有五色,多赤者凤,多青者鸾,多黄者鹓鶵,多紫者鸑鷟,多白者鸿鹄. 

**南方有鸟,其名为鹓鶵,子知之乎? 夫鹓鶵发于南海,而飞于北海,非梧桐不止,非练实不食,非醴泉不饮。

2021-04-21

A gdyby tak ze świata zniknęły koty?

Rozumiem głównego bohatera, gdy mówi: 

Nie zdołałem nawet odkryć, na czym polegało bycie akurat mną. 

Tyle porażek, tyle nietrafionych decyzji, tyle niespełnionych marzeń. Tylu ludzi, których nie poznałem, smaków, których nie spróbowałem, miejsc, których nie odwiedziłem. Miałem umrzeć z całym mnóstwem takich rzeczy i spraw. Ale nie szkodzi. Teraz cieszyłem się, że jestem sobą. Cieszyłem się, że jestem właśnie tutaj, nigdzie indziej. 

Och, jakże się cieszę, że wiem choć trochę, na czym polega bycie akurat mną! Jak dobrze, że cieszę się, że jestem sobą i bez wizji rychłej śmierci. 

Ale wróćmy do książki. To cienkusz, na jedno popołudnie. Jednak myślę, że warto zarezerwować sobie trochę więcej czasu, żeby zastanowić się - zniknięcie czego wcale by nas nie obeszło? A co po prostu MUSI zostać? Za jaką cenę warto żyć? Za co warto umrzeć? A kolejne popołudnie może na zastanowienie się nad naszą osobistą skrzynką skarbów i co z tego wynikło (u mnie akurat nic, bo mam życie wywrócone do góry nogami, ale pewnie u niektórych jest inaczej). A potem może jeszcze jedno popołudnie, żeby podopisywać różne wersje zakończenia - autor dał nam taką szansę. To ode mnie. A jeśli chcecie prawdziwą recenzję, zerknijcie tutaj.

2021-04-19

choróbska 疒

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej. 

Dziś będzie o najbardziej chorobliwym chińskim znaku. 疒 nè/chuáng oznacza chorobę. Jako klucz pojawia się w bardzo wielu chorobliwych znakach, a także w kilku dość niespodziewanych. Dlaczego akurat w znakach choroby? Otóż początkowo znak ten wyglądał jak człowiek powalony na łóżko chorobą:

Pierwiastek ten/klucz występuje w następujących znakach: 

  • 疣 yóu - guzek, brodawka, kurzajka 
  • 瘂 [痖] yǎ - niemy, niemowa. W drugiej wersji: 啞 [哑] 
  • 癰 [痈] yōng - czyrak, karbunkuł 
  • 瘉 yù - zdrowieć 
  • 瘐 yǔ - znęcać się, np. nad więźniami 
  • 瘀 yū - krwiak, wybroczyna 
  • 瘟 wēn - epidemia, plaga, zaraza, pomór 
  • 痿 wěi - atrofia 
  • 痏 wěi - kontuzja, stłuczenie, siniak 
  • 痦 wù - pieprzyk, znamię 
  • 癭 [瘿] yǐng - galas 
  • 癢 [痒] yǎng - swędzenie, łaskotanie 
  • 瘍 [疡] yáng - wrzody, afty 
  • 瘾 yǐn - uzależnienie, łaknienie 
  • 瘖 yīn - niemy 
  • 癌 ái - nowotwór 
  • 疤 bā - blizna, strup 
  • 瘢 bān - znamię 
  • 痺 [痹] bì - paraliż, bezwładność 
  • 癟 [瘪] biě - sflaczały, wyschnięty, zapadnięty 
  • 瘭 biāo - zastrzał 
  • 病 bìng - choroba, zachorować, defekt 
  • 皰 [疱] pào - krosta, pryszcz, trądzik, bąbel, pęcherz 
  • 疲 pí - zmęczony, znużony 
  • 痞 pǐ - zatwardzenie 
  • 痡 pū - chory, niepełnosprawny 
  • 痲 má - trąd; zdrętwieć 
  • 痗 mèi - choroba spowodowana niepokojem. [może panika?]
  • 瘼 mò - choroba, udręka 
  • 痻 mín - być chorym 
  • 痱/疿 fèi - potówka (najczęściej w sformułowaniu 热痱子) 
  • 癈 [废] fèi - niepełnosprawny 
  • 瘋 [疯] fēng - szalony, oszaleć 
  • 瘩 dá - afta, czyrak, wrzód, strup 
  • 痘 dòu - krosta 
  • 癉 [瘅] dān - choroba pojawiająca się na skutek nadwyrężenia, przepracowania 
  • 疙疸/疙瘩 gēda - opuchlizna, bąbel 
  • 疸 dǎn - w zbitce 黃疸 [黄疸] huángdǎn - żółtaczka 
  • 疔 dīng - karbunkuł, czyrak 
  • 癜 diàn - rumień. Ale już np. 紫癜 "fioletowy rumień" to skaza krwotoczna 
  • 癲 [癫] diān - obłąkany, niepoczytalny 
  • 痁 diàn - malaryczna gorączka 
  • 瘨 diān - konwulsje. 
  • 癱 [瘫] tān - sparaliżowany 
  • 痰 tán - flegma, plwocina 
  • 疼 téng - boli, obolały; kochać serdecznie 
  • 瘏 tú - być zranionym; chore (o zwierzętach) 
  • 痛 tòng - ból, smutek, do żywego, na amen 
  • 痌 tōng - jęczeć z bólu 
  • 瘌 là - świerzb, grzybice skóry głowy 
  • 癩 [癞] lài - świerzb, choroby skórne 
  • 瘺 [瘘]/ 瘻 [瘘] lòu - przetoka, owrzodzenie 
  • 瘧 [疟] nüè - malaria. Ale w połączeniu z sufiksem czyta się inaczej: 瘧子 [疟子] yàozi choć to samo znaczy
  • 癆 [痨] láo - gruźlica 
  • 療 [疗] liáo - leczyć, terapia 
  • 癘 [疠] lì - wrzód, pomór 
  • 痢 lì - czerwonka 
  • 痳 lín - przepuklina; zatrzymanie moczu 
  • 瘤 liú - guz, nowotwór 
  • 瘰 luǒ - skrofuloza 
  • 疙 gē - krosta, brodawka 
  • 癃 lóng - słabość, niemoc, ułomność 
  • 疳 gān - krzywica 
  • 痼 gù - uporczywa choroba; długoterminowa (np. pasja, hobby) 
  • 痯 guǎn - chorobliwie wyglądać 
  • 瘝 guān - niesprawny, niewydolny 
  • 痾 [疴] kē - choroba 
  • 瘊 hóu - brodawka, kurzajka 
  • 痕 hén - blizna, ślady 
  • 瘓 [痪] huàn - choroba; zdrętwienie kończyn 
  • 瘠 jí - jałowość, bezpłodność 
  • 疾 jí - choroba; zazdrość; nienawiść; chyży 
  • 痂 jiā - strup 
  • 瘈 jì - wściekły; szaleństwo; wodowstręt 
  • 癠 jì - chory 
  • 疥 jiè - świerzb 
  • 癤 [疖] jiē - pryszcz, krosta, afta, czyrak 
  • 瘕 jiǎ - niedrożność jelit 
  • 疚 jiù - przewlekła choroba; poczucie winy, wyrzuty sumienia 
  • 疽 jū - gangrena 
  • 痙 [痉] jìng - spazm 
  • 瘛瘲 [瘛疭] chìzòng - kloniczne konwulsje 
  • 瘸 qué - kulawy, kuleć 
  • 癯 qú - chudy; wychudzony, wycieńczony, zmęczony 
  • 痊 quán - wyzdrowieć, dojść do siebie 
  • 癬 [癣] xuǎn - grzybica skóry 
  • 癇 [痫] xián - epilepsja. Często w zbitce 癲癇 [癫痫] diānxián 
  • 疧 qí - choroba (język literacki) 
  • 痔 zhì - hemoroidy - zazwyczaj w zbitce 
  • 痔瘡 [痔疮] zhìchuāng 
  • 痣 zhì - znak szczególny, znamię, pieprzyk 
  • 瘵 zhài - ognisko gruźlicze w płucach 
  • 痄 zhà - świnka 
  • 癥 [症] zhēng - guz brzucha (desmoidalny?). 
  • 症 zhèng - choroba. Zazwyczaj spotykane w zbitce 症狀 [症状] zhèngzhuàng - symptom 
  • 瘴 zhàng - malaria; wyziewy, miazmaty 
  • 疹 zhěn - odra. Zazwyczaj w zbitce 麻疹 mázhěn 
  • 瘃 zhú - odmrożenie 
  • 痴 chī - imbecyl, idiota 
  • 瘥 chài - dojść do siebie, wyzdrowieć 
  • 瘥 cuó - choroba 
  • 瘳 chōu - wracać do zdrowia, leczyć się 
  • 瘡 [疮] chuāng - afta, wrzód na skórze 
  • 痧 shā - cholera. Częściej się jednak używa nazwy 霍亂 [霍乱] huòluàn 
  • 疝 shàn - przepuklina 
  • 癙 shǔ - choroba spowodowana zmartwieniem 
  • 痤 cuó - trądzik 
  • 瘯 cù - choroba skóry 
  • 瘙 sào - swędzieć 
  • 痠 suān - boleć, bolesność, obolały 
  • 痍 yí - siniak 
  • 癔病 yìbìng - histeria 
  • 疫 yì - epidemia, zaraza 
  • 疫苗 yìmiáo - szczepionka. Dosł. "kiełki zarazy". 

Poniżej wyszczególniłam wyrazy, które w języku polskim niekoniecznie zostały pokojarzone z chorobą, choć przy odrobinie wyobraźni można próbować znaleźć powiązanie. 

  1. 瘞 [瘗] yì - pochować; poświęcić 
  2. 癖 pǐ - hobby, zwyczaj 
  3. 癉 [瘅] dàn - nienawidzić 
  4. 疼 téng - boli, obolały; kochać serdecznie 
  5. 痛快 tòngkuài - rozradowany z całej duszy 
  6. 痼 gù - przewlekła choroba; długoterminowa (np. pasja, hobby) 
  7. 疾 jí - choroba; zazdrość; nienawiść; chyży 
  8. 瘈 jì - wściekły; szaleństwo; wodowstręt 
  9. 疚 jiù - przewlekła choroba; poczucie winy, wyrzuty sumienia 
  10. 瘦 shòu - chudy, chudnąć 
  11. 疵 cī - skaza, defekt 
  12. 瘁 cuì - zatroskany, zaniepokojony, zmęczony, przepracowany 

Mnie zachwycają trzy wyrazy z tej listy. Po pierwsze: jak ktoś jest chudy, to jest chory. Po drugie: można być tak uradowanym, że aż boli. Po trzecie: jeśli się kogoś naprawdę kocha, musi boleć.

Tutaj poczytacie o tym znaku w Japonii.

2021-04-17

Wiatr

Dziś polecajka: jeśli znajdziecie chwilę, obejrzyjcie Wiatr - krótkometrażową animację Pixara. Wbrew pozorom, historia ma pewne związki z Azją. Jeśli chcecie wiedzieć jakie, zapraszam do poczytania angielskiej wiki.

2021-04-15

Sushuang 鹔鹴

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej. 

鷫鸘 [鹔鹴] Sùshuāng* to zielonopióry, długoszyi mityczny ptak wodny, podobny anserom. Ponoć reprezentuje Zachód. Trzeba Wam bowiem wiedzieć, że poza mitycznymi zwierzętami-opiekunami poszczególnych kierunków, o których już kiedyś wpominaliśmy**, mamy również Boskie Ptaki Pięciu Stron 五方神鸟. Są to kolejno Faming 發明 [发明] (czyli dosłownie Wynalazek) opiekujący się Wschodem, Jiaoming 鷦明/焦明 opiekujący się Południem, Sushuang 鷫鸘 [鹔鹴] opiekujący się Zachodem, Youchang 幽昌 opiekujący się Północą i Fenghuang 鳳凰 [凤凰] czyli tzw. chiński feniks, opiekujący się centrum***. Starożytni Chińczycy wierzyli, że przelot sushuanga powodował pojawienie się szronu - zwróćcie uwagę, że szron 霜 shuāng jest fonetyczną cząsteczką nazwy naszego ptaka: 鸘 [鹴]. Co ciekawe, ptak stał się znany za pośrednictwem... szaty stworzonej z jego piór. Zowie się ona 鹔鹴裘 sùshuāngqiú, co samo w sobie jest niezwykłe, bo qiu to nazwa... futra. No na przykład futro z lisa to właśnie 狐裘 húqiú. A jednak słynny poeta i kochanek Sima Xiangru 司马相如 zrobił sobie czy też po prostu posiadał "futro" z sushuanga, tak znane, że aż stało się tematem pieśni. Nie bardzo wszakże wiadomo, do czego to sushuangowe futro miało służyć poza ochroną przed zimnem. 

Tutaj poczytacie o japońskim ptaku karyobinga.

*Czasem zapisywany znakami 鹔鷞. 

**Są to oczywiście Błękitny Smok, Cynobrowy Ptak, Biały Tygrys oraz Czarny Żółw

*** 東方發明,南方焦明,西方鷫鷞,北方幽昌,中央鳳皇 - jak widzimy, wyjaśnienie rodem ze słownika Shuowen Jiezi 說文解字, czyli Objaśnienia Znaków Prostych i Złożonych, zawiera jeden niepoprawny znak - źle napisano huang. Dawniej Chińczycy się jakoś mniej przejmowali :D

2021-04-10

A Monsoon Feast

Trafiłam na świetną książkę. Traktuje o innych kawałkach Azji, niż te, o których zwykle czytam, ale opowiadania są tak niezwykłe i przykuwające uwagę, że aż marzy mi się, by i w "moich" stronach powstał taki zbiór. Siedem opowiadań - siedmiu autorów plus przedmowa, bardzo warta przeczytania, ale do niej jeszcze wrócę. Siedem opowiadań z dwóch zakątków Azji: Kerali i Singapuru. Nigdy nie byłam ani w jednym, ani w drugim miejscu - ale po lekturze mam w głowie kalejdoskop żywych obrazów i wielką chęć, by przeczytać więcej, dowiedzieć się, dotknąć, posmakować. Opowiadanie opowiadaniu nierówne. Ciężko mi jednak wybrać, które z nich najbardziej przypadło mi do gustu - są tak różne, że ciężko mi znaleźć odpowiednie kryteria, by je ocenić. Jak porównać to, jak polityka przekłada się na życie zwykłego człowieka do tego, jak rodziny potrafią krzywdzić dzieci? Przedsmak znajdziecie tutaj - jednak bardzo zachęcam do przeczytania całości, a nie tylko części.
 
Wracając do przedmowy - są dwie, ale mnie chodzi o tę, której autorem jest Shashi Tharoor. Zwraca on uwagę na to, że autorami wybranymi do tego zbioru są pisarze azjatyccy, którzy piszą po angielsku. Nie dla wszystkich jest on językiem ojczystym i posługują się nim z różną swobodą. Wszyscy z nich jednak wybrali właśnie angielski, by opowiadać o swoim miejscu na ziemi, o bohaterach opowiadań i tym samym - poniekąd - o sobie. Autor przedmowy odpowiada na pytanie, dlaczego Singapurczyk czy Keralczyk wybierają angielski - i tym samym przedstawia zbiór w całkiem nowym świetle. Och, po prostu musicie to sami przeczytać!

2021-04-08

wodna małpa 水猴子

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.

Wodna małpa bywa czasem nazywana po prostu wodnym diabłem 水鬼. Pamiętać jednak należy, że choć każda wodna małpa jest wodnym diabłem, to nie każdy wodny diabeł musi być koniecznie wodną małpą. Nasza małpa żyje ponoć w wodach słodkich i jest czymś pośrednim między małpą i płazem; niektórzy wszakże twierdzą, że jest to po prostu wydra (my jednak już wiemy, że wydry to magiczne stworzenia zupełnie innego typu) albo lokalny odpowiednik japońskiej kappy, którą przybliży Wam druga połowa dzisiejszej Unii Azjatyckiej. Jej głównym pożywieniem są ryby i krewetki, jednak sporadycznie zdarza jej się też ukrzywdzić ludzi, a nawet pożywiać się krwią topielców. Podobno ich przysmakiem są ludzkie paznokcie i gałki oczne. Są uzależnione od obecności wody - jeśli się od niej za bardzo oddalą, tracą całą siłę, kiedy zaś są w wodzie, są kilkukrotnie silniejsze od człowieka. Preferują stawy w górach i lasach i inne tego typu oddalone od cywilizacji zbiorniki w bezludnych miejscach, w których nikt nie zauważy, jak wciągają ludzi do wody. Zazwyczaj wychodzą na łowy wieczorem. 

Skąd się biorą wodne małpy? Niektórzy twierdzą, że to po prostu wodny odpowiednik zwykłych małp. Inni z kolei twierdzą, że to dusze topielców. Obrońcy obu teorii zgadzają się w jednym: wodne małpy istnieją po to, żeby szkodzić pływakom, których niecnie i znienacka wciągają pod wodę. Pojawiły się one między innymi w opowieściach niesamowitych Xue Fuchenga; dziś - niemal dwieście lat później - nadal czasem pojawiają się plotki, że ktoś widział, jak wodna małpa kogoś tam topi. 

Jak można się przed nimi obronić? Jak wiele innych chińskich magicznych stworzeń, obawiają się czerwonego koloru. Wystarczy więc zaopatrzyć się w czerwony kostium kąpielowy i pływać raczej za dnia.

2021-04-06

kuflik 红千层

Widzieliście kiedyś kwiaty wyglądające jak szczotka do czyszczenia butelek?
To właśnie jest pochodzący z Australii kuflik
. Śliczności! I właśnie kwitnie! Doskonale mu przypasowała kunmińska pogoda.

2021-04-05

Jezus arahantem 耶穌羅漢

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.  

Opowiadałam Wam już kiedyś o Bambusowej Świątyni, pyszniącej się pięćsetką arhatów i opatrzonej ciekawą legendą. Dziś, z okazji Świąt, chcę się skupić na sylwetce Jezusa, która znajduje się w naszej świątyni. Otóż Li Guangxiu wraz z uczniami stworzył sylwetki arhantów, czerpiąc inspirację ze scenek życia codziennego ale i wzorując sylwetki na możnych oraz biedocie tego świata - bardzo równościowe podejście, prawda? Nie wiedzieć czemu, jedną figurę zrobili taką jakby... trochę niechińską. Kolor włosów, ubranie, wszystko jest niechińskie. To podobno właśnie nasz Jezus. Plotka głosi, że tworzący pod koniec XIX wieku mistrz Li miał okazję zetknąć się z misjonarzami, wysłuchać opowieści i oczywiście wykorzystać to spotkanie dla wzbogacenia swej twórczości. Czy Jezus mógłby być arahantem? Arahant znaczy godny. Czy Jezus jest godzien piedestału? Z pewnością. W dodatku arahant to nazwa tych, którzy już osiągnęli oświecenie. Czy z perspektywy buddysty Jezus osiągnął oświecenie? Zapewne zależy to od rodzaju wyznawanego buddyzmu i od rzetelności tłumaczenia kanonu chrześcijańskiego i buddyjskiego. Czy możemy sobie wyobrazić, że buddyjski artysta słyszy od misjonarzy o Jezusie i wyobraża go sobie po prostu jako jednego z oświeconych? Ja mogę. 

A jednak internet wrze. Czy Jezus mógł być jednym z pięciuset arhatów? Nie, ależ skąd! Przecież to legenda wczesnobuddyjska, a buddyzm jest wcześniejszy od chrześcijaństwa, więc Jezus nie może być prawdziwym arhatem, a już na pewno nie jednym z tych tradycyjnych pięciuset. A jednak... widać tutaj, że do kłótliwych nie przemawia to, że ktoś mógł sobie po prostu nałożyć jedną sylwetkę na drugą, popełnić - chcący lub nie - synkretyzm religijny, albo wykorzystać prawo artysty do własnych koncepcji czy przekonań. A może buddyjski mistrz Li uważał, że chrześcijaństwu do buddyzmu niedaleko? Może uznał Jezusa za "swojaka"? A może po prostu stwierdził, że i tak nikt nie zauważy? Już nie mówiąc o tym, że nawet jeśli Jezus nie był jednym z tradycyjnych pięciuset arhatów, to przecież nikt nie wie, czy przypadkiem nie stał się jednym z późniejszych? Może buddyjskiemu oświeceniu nie jest do chrześcijańskiego daleko? Może w niebie (czy gdzie tam) te sprawy nie są tak zagmatwane i można być jednocześnie oświeconym według standardów wielu religii? Może można nawet być dobrym człowiekiem według reguł kilku religii?... 

Tutaj dowiecie się, czy Jezus umarł w Japonii.

2021-04-04

zielono mi!

Z okazji najbardziej zielonych z naszych Świąt, Unia Azjatycka, czyli japonia-info.pl, kirgiski.pl i ja, postanowiła przybliżyć Wam zieleń w naszych językach.

Zacznijmy od tego, że w chińskim istnieje sporo słów na określenie zieleni. Najbardziej popularne jest słowo 綠 [绿] lǜ - zielony; które wszakże jest związane nie tylko z zielenią, ale również ze zdradą - być może pamiętacie opowieść o zielonej czapeczce? Samo słowo było używane dla barwnika do farbowania tkanin, co widać po kluczu jedwabiu: 糹,

Oprócz tego znane są i inne określenia:

  • 青 qīng - zielony, niebieski, czarny, młody (człowiek), młodość 滄 [沧] cāng - błękitnozielony lub lazurowy, zimny, bezkresne (wody) 
  • 蒼 [苍] cāng - granatowy, ciemnozielony, szary jak popiół 
  • 翠 cuì - zielony żad; niebieskozielony 
  • 翠綠 [翠绿] cuìlǜ - zielonkawoniebieski/szmaragdowa zieleń*
  • 滴翠 dīcuì - zielony, bujnozielony 
  • 碧 bì - zielony żad; niebieskozielony; niebieski; żad 
  • 碧瓦 bìwǎ - zielony; dachówka pokryta (zieloną) glazurą
  • 芊 qiān - zielony; bujny (o roślinach) 
  • 芊萰 qiānliàn - zielony i kwitnący; zarośnięty, porośnięty. Dosł. zielony, bujny winnik  
  • 翡 fěi - zielony żad; łowce 
  • 青綠 [青绿] qīnglǜ - ciemnozielony, bujnozielony, turkusowy 
  • 碧綠 [碧绿] bìlǜ - ciemnozielony 
  • 青色 qīngsè - cyjan; zielononiebieski 
  • 青翠 qīngcuì - świeżozielony, bujnozielony
  • 橄欖綠 [橄榄绿] gǎnlǎnlǜ - oliwkowy 
  • 綠油油 [绿油油] lǜyóuyóu - pokryty bujną zielenią, zielony. Dosł. zieleń-tłuszcz-tłuszcz 
  • 蔥鬱 [葱郁] cōngyù - bujnozielony, pełen życia. Dosł. gęstoszczypiorny 
  • 嫩綠 [嫩绿] nènlǜ - delikatnie zielony, miękkozielony 
  • 墨綠 [墨绿] mòlǜ - ciemnozielony, leśnozielony. Dosł. atramentowozielony 
  • 軍綠 [军绿] jūnlǜ - wojskowa zieleń, zieleń munduru 
  • 深綠 [深绿] shēnlǜ - ciemnozielony. Dosł. głębokozielony 
  • 青綠山水 [青绿山水] qīnglǜshānshuǐ - zielononiebieski pejzaż** 
  • 幽綠 [幽绿] yōulǜ - zielony jak mech, ciemnomorskozielony 
  • 嬌翠 [娇翠] jiāocuì - delikatne zielone (pędy, np. bambusa czy herbaty) 
  • 水綠 [水绿] shuǐlǜ - jasnozielony. Dosł. wodnozielony 
  • 巴黎綠 [巴黎绿] bālílǜ - zieleń paryska 
  • 黝 yǒu - czarny; ciemnozielony 
  • 品綠 [品绿] pǐnlǜ - jasnozielony 
  • 菉 lù - zielony; trawa Arthraxon ciliare 
  • 綠瑩瑩 [绿莹莹] lǜyīngyīng - zielony i bujny 
  • 蔥黃 [葱黄] cōnghuáng - żółtozielony. Dosł. szczypiorkowa żółć 
  • 蔥翠 [葱翠] cōngcuì - świeża zieleń. Dosł. zieleń szczypiorkowa 
  • 螢光綠 [螢光綠] [萤光绿] yíngguānglǜ - jasnozielony, żółtozielony, chartreuse (kolor). Dosł. zielony jak światło świetlików. 
  • 竹青 zhúqīng - bambusowozielony

Przy okazji chciałam się też przyjrzeć rozmaitym zielonym rzeczom, np. ceramice i kamieniom, zwłaszcza tym szlachetnym i tym używanym dawniej jako barwniki - skąd oczywiście wzięły swe nazwy rozmaite odmiany zieleni:

  • celadon, seladon 青瓷 qīngcí - zielona ceramika 
  • beryl - 綠寶石 [绿宝石] lǜbǎoshí czyli po prostu zielony cenny kamień lub 綠柱石 lǜzhùshí - zielony filar
  • szmaragd - 祖母綠 [祖母绿] zǔmǔlǜ czyli zieleń prababci 
  • perydot 貴橄欖石 [贵橄榄石] guìgǎnlǎnshí - drogi oliwin 
  • oliwin 橄欖石 [橄榄石] gǎnlǎnshí - dosłownie: oliwkowy kamień  
  • turmalin 碧璽 [碧玺] bìxǐ - dosł. nefrytowozielona pieczęć 
  • malachit 孔雀石 - dosł. pawi kamień 
  • awenturyn 砂金石 - piaskowozłoty kamień  (ciekawe, jak bardzo różni się ta koncepcja od europejskiej!)
  • cyjan 青色 kolor qing (ten, który może być zielony, niebieski, a nawet czarny) lub 綠藍色 zielononiebieski 
  • turkus 綠松石 [绿松石] lǜsōngshí - kamień zielonososnowy lub 突厥玉 Tūjuéyù - turecki żad

Jeśli chcecie się dowiedzieć czegoś więcej o chińskiej palecie barw, zapraszam tutaj.

Tutaj poczytacie o japońskiej zieleni, a tutaj o kirgiskiej.

*Dlatego właśnie tłumaczę 翠湖 jako Szmaragdowe Jezioro. Choć 翠 jest częściej używany przy zielonych żadach i dla barwy bardziej malachitowo-akwamarynowej niż szmaragdowej, słownikowo kolor ten można przetłumaczyć jako szmaragdową zieleń. Angielska nazwa Jeziora to po prostu Green Lake, co według mnie jest zupełnie beznadziejne, skoro nie jest to 绿湖 :P

**typ pejzaży popularnych od czasów dynastii Tang, w których najbardziej charakterystycznymi barwnikami był azuryt 石青 i malachit 石綠

2021-04-03

jajeczne tofu 玉子豆腐

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl, oraz enesaj.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.   

Z okazji Wielkiej Soboty znów mam dla Was coś jajecznego. Konkretnie: tofu. Jajeczne. 玉子豆腐 たまごどうふ tamago dōfu nazywa się w Kunmingu po prostu japońskim tofu 日本豆腐, po prostu dlatego, że właśnie stamtąd pochodzi. Robione jest - cóż za zaskoczenie! - z jajek, ale wygląda jak tofu. Ponoć powstało w okresie Edo. Początkowo było wymysłem czysto japońskim; później wyemigrowało do krajów Azji Południowo-Wschodniej, a w Chinach dotarło dopiero w latach '90 XX w. i to nie bezpośrednio, a przez Malezję. 

Jak się je robi? Dodaje się jajka do dashi, czyli japońskiego bulionu, w proporcjach 1:2 lub 1,5:2, a po solidnym wymieszaniu i delikatnym ubiciu - gotuje na parze aż jajka się zetną. Następnie można je po prostu zjeść, albo ostudzić i wykorzystać jako składnik wielu potraw. Należy tylko uważać, żeby bardzo delikatne "tofu" się nie rozpadło (gotowce dostępne w sklepach zawierają liczne dodatki, dzięki którym tofu się nie rozwala tak łatwo). Można je na przykład poddusić z warzywami w sojowym sosie i podać na gorącym półmisku:

Tutaj szczegółowy przepis na jajeczne tofu.

Tutaj znajdziecie przepis na japońską kanapkę z pastą jajeczną, a tutaj uzbeckie samsy z jajkiem.

2021-04-01

pekińczyk, który śpiewa


Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl oraz kirgiski.pl czyli pod egidą Unii Azjatyckiej. Dziś obchodzimy Międzynarodowy Dzień Ptaków - stąd ptasie wpisy.
 
Widzieliście kiedyś śpiewającego pekińczyka? Nie? To zapraszam do Yunnanu!
Nie, nie pomyliłam się. Mówię o pekińczyku-ptaku, a nie pekińczyku-psie. Pekińczyki najłatwiej opisać jako śpiewające, kolorowe wróble. U nas akurat pekińczyk czerwonodzioby w wersji yunnańskiej, czyli Leiothrix lutea yunnanensis, występujący w Yunnanie i w Birmie. Śpiewa jak słowik albo i piękniej. Ten drobiażdżek mnie zaczarował tak, że pół godziny zwlekałam z powrotem do domu...
Po chińsku zowie się on pięknie Ptakiem Tęsknoty 相思鳥 xiāng​sīniǎo​; faktycznie, pięknie tę tęsknotę wyśpiewuje. Jest to jednak tylko jedno z jego imion. Inne to na przykład Czerwonodzioby Żad 紅嘴玉 hóng​zuǐyù. Też pięknie, prawda?

PS. Migawki znad Sungari, to wszystko przez Ciebie!

Tutaj poczytacie o japońskich słowiczych podłogach, a tutaj o kirgiskim panu ptaków.