2018-03-25

z czym się Chińczykom kojarzą kobiety?

Dziś w ramach akcji W 80 blogów dookoła świata blogerzy językowi i kulturowi pisać będą o kobietach. Marzec w końcu, najbardziej kobiecy miesiąc w roku. Myślę, że będzie ciekawie dowiedzieć się, jak kobiety wyglądają w innych językach i kulturach, więc już sobie ostrzę zęby na inne wpisy. Sama oczywiście postanowiłam pogrzebać w chińskich znakach, które kocham nad życie.

Znak kobiety: 女. Taka sobie kobietka, krzywe nóżki, trochę pękata. Sama w sobie jest po prostu wszystkim, co żeńskie.  Znak kobiety jest też tzw. kluczem (do zrozumienia znaku chińskiego) - czyli pojawia się w wielu znakach, które jakoś tam są związane z kobietami, ale oprócz tego w wielu, które na pierwszy rzut oka może się z kobietami nie kojarzą, ale za to z których można wywnioskować pozycję kobiety w świecie chińskim i ogólne nastawienie Chińczyków do płci pięknej.
Oczywiście zawsze zaczynamy od 好 hǎo czyli dobry/dobra. Kiedy rozbijemy znak na części pierwsze, okazuje się, że kobieta 女 jest dobra dopiero, gdy urodzi syna 子. Jest też oczywiście spokój, pokój 安 ān. Rozbiwszy znak na części pierwsze, dowiadujemy się, że jeśli kobieta 女 znajduje się pod dachem 宀 (w domyśle: własnego domu), to znaczy, że trwa pokój i jest bezpiecznie. To są te w sumie miłe znaki, kojarzące kobietę z szeroko pojętym domem. Pojawiają się też inne, mniej miłe. Na przykład 奴 nú czyli niewolnik, zresztą płci obojętnej. Początkowo był to wizerunek kobiety 女, którą trzyma się mocno w garści 又. Ciekawe, czy niewolnicy czuli się faktycznie sprowadzeni do roli kobiety i "wykastrowani" przez funkcję, jaką musieli pełnić? Jest też drugi znak na niewolnicę lub służącą, z wyraźnym zaznaczeniem, że dotyczy tylko płci pięknej: 婢 bì. Ten znak po rozbiciu to kobieta 女, która jest skromna, o niskiej pozycji, godna pogardy 卑 bēi. Skoro jesteśmy już przy przymusowo wykonywanej pracy, zerknijmy przy okazji na listę zawodów skojarzonych ze znakiem kobiety. Lista nie jest długa. Można było być swatką 妁 shuò/ 媒妁 méishuò/ 媒 méi (oba znaki, méi oraz shuò, mogły występować albo samodzielnie, albo w połączeniu méishuò, ale znaczyły dokładnie to samo: swatkę, czyli osobę, która zarabia na łączeniu ludzi w pary). Drugi zawód to ten ponoć najstarszy na świecie. Tu wpasowałabym czasownik "zabawiać", też kojarzony z kobietą: 娛 yú. Biorąc pod uwagę, że radość i muzyka są po chińsku pisane jednym znakiem 樂, nietrudno zrozumieć, dlaczego damy do towarzystwa musiały umieć śpiewać/grać na instrumentach, a profesjonalne muzyczki były często kurtyzanami. Stąd to "zabawianie" związane z kobiecością oraz idea kurtyzany, czyli kobiety nie służącej tylko rozkładaniu nóg, ale również rozrywce intelektualnej i artystycznej. I tu mnogość znaków aż poraża, przy czym te z kobiecym "kluczem" oczywiście nie wyczerpują listy określeń. Bodaj najczęściej używane są trzy: 妓 jì, 婊 biǎo oraz 娼 chāng. Urzekło mnie kompletnie przypadkowe podobieństwo brzmienia pierwszego znaku do naszego rodzimego określenia, czyli dziwki - jì czyta się przecież "dzi". Co ciekawe, odwiedzanie pań negocjowalnego afektu, choć jest domeną mężczyzn, również zaczyna klucz kobiety: 嫖 piáo. Zwróćcie też uwagę na znak 娼 - tylko klucz różni go od znaku śpiewu 唱. O innych zawodach dostępnych kobietom w dawnych Chinach pisałam już tutaj; ponieważ te inne zawody nie zawierają znaku kobiety w nazwie, dziś są dla nas mniej interesujące.
Skoro już jesteśmy przy paniach, których domeną i głównym zadaniem jest dotrzymywanie towarzystwa panom, zatrzymajmy się na chwilę przy konkubinach względnie kochankach. Je również można zapisać na parę sposobów, np. 姬 jī/ 妃 fēi/ 嫔 pín/ 嬬 xū/ 姘妇 pīn​fù. Mnie osobiście najbardziej przekonuje znak 妾 qiè. Jest to kobieta 女 stojąca na baczność 立, co najłatwiej mi było zapamiętać, bo najbardziej pasuje. Czasem granica między konkubiną a żoną była płynna - tzn. ten sam znak mógł oznaczać jedną albo drugą: 姒 sì. Niektóre są bardziej konkretne i oznaczają tylko żonę: 妻 qī. Co ciekawe, bardzo wiele znaków dla żony wcale nie zawiera klucza kobiety.
Jeśli już rozmawiamy o kobiecie w związku z mężczyzną, nie mogę pominąć specyficznego typu "potwora" - lisicy, która przybiera postać pięknej kobiety. Potrafi ona oczarować każdego mężczyznę, nawet uczonego czy mnicha. Mowa oczywiście o 妖 yāo, czyli kobiecie 女 wiecznie młodej/ młodo zmarłej (która wróciła jako demon) 夭.
Kolejna grupa znaków to słowa skojarzone z kobietami mniej bezpośrednio. Wszystkich nie podejmuję się wymienić, ale generalnie możemy podzielić je na dwie grupy: słowa komplementujące płeć piękną oraz słowa o zabarwieniu negatywnym, które w chińskich mózgach łączyły się (łączą?) z kobiecymi przywarami.
  • 奸 jiān - niegodziwy, podły. podstępny, zdradziecki. Co ciekawe, po reformie pisma znak ten zaczął zastępować również znak gwałtu, wcześniej pisany tak: 姦 albo tak: 姧, tylko wymawiany podobnie.
  • 妄 wàng - absurdalny, zapalczywy, arogancki. Ciekawe, że właśnie z tym kojarzy się Chińczykom umarła 亡 kobieta 女...
  • Chińczycy zwykli deprecjonować lub wręcz potępiać 姍 shān fakt, że kobieta 女 może lubić książki 冊. Ewentualnie: wyśmiewać się z faktu, że czytają te książki powoli, bo właśnie takie jest inne znaczenie słówka 姗 - bez pośpiechu.
  • 嫉妒 jí​dù - zazdrość to oczywiście też tylko i wyłącznie domena kobiet.
  • 媸 chī, czyli kobieta brzydka jak noc - a w wersji chińskiej jak robak 蚩 (na pewno pamiętacie, że robak 虫 jest jednym z podstawowych chińskich zwierząt).
  • 嫌 xián czyli kogoś bardzo nie lubić a nawet się nim brzydzić. Jako rzeczownik: nienawiść, wrogość.
  • 嫚 màn - obrażać kogoś.
Oddajmy jednak Chińczykom sprawiedliwość: najpiękniejsze komplementy też się wiążą z kobietami.
  • 妙 miào - wspaniała i cudowna, intrygująca, bystra.
  • 姚 yáo - przystojna, elegancka
  • 姣 jiāo - ładna i sprytna
  • 嫵媚 wǔ​mèi - czarująca, urocza
  • 嬌嫩 jiāo​nen - delikatna i urocza
  • 嫣 yān - urocza, słodka
  • 姱 kuā - fascynująca, piękna
  • 妍 yán​, 姹 chà, 婺 wù, 媛 yuán - piękna
  • 娉 pīng​ 娜 nuó, 婷 tíng - pełna gracji
  • 娟 juān, 嬋 chán - pełna gracji i piękna
  • 嬝 niǎo - pełna gracji i delikatna
  • 婉 wǎn - pełna gracji i taktu
  • 娥 é - nie dość, że piękna i pełna gracji, to jeszcze dobra ;)
Rozdwojenia jaźni można doznać przy słowie 嬌媚 jiāo​mèi - z jednej strony oznacza słodką, uroczą i piękną kobietę, a z drugiej strony kokietkę i flirciarę, czyli nie zawsze jest komplementem. Zresztą samo słówko 嬌 jiāo bardzo często jest używane dla określenia osoby rozpuszczonej jak dziadowski bicz. Ponoć to też jest domeną kobiet ;)
Są i przymiotniki, które początkowo były jakoś skojarzone z kobietami, a później zaczęły żyć własnym życiem i czasem zaskakuje sposób ich użycia. Takim przymiotnikiem jest choćby 嫩 nèn - delikatny, czuły, wrażliwy... Na razie wszystko się zgadza, prawda? Ale jeśli np. mięso będzie dobrze ugotowane: miękkie i łatwe do pogryzienia, też można o nim powiedzieć nèn :)
Możemy się też niejednego dowiedzieć o ideale piękna: tylko kobiety 女 z rumianymi policzkami (朱 to czerwony) są 姝 shū, czyli piękne. A już najlepsze są 妦 fēng, czyli kobiety 女 o pełnej figurze 丰(满). No wiecie, mają czym oddychać i na czym usiąść. Chińczycy zdają sobie również sprawę z tego, że tylko kobieta 女 potrafi tak coś złapać 爪, że stoi to solidnie, bezpiecznie, adekwatnie i odpowiednio 妥 tuǒ. Jako ciekawostka - porozumieć się można, siłując się 力 w dziesięciu 十 czyli 協 xié, ale osiągnąć kompromis można już tylko z kobietą, która tych dziesięciu osiłków złapie za fraki: 妥協 tuǒ​xié. Kiedy już ten kompromis osiągniemy, jesteśmy przygnębione i zgaszone 委 wěi. Potrafimy też powstrzymać 妨 fáng niejedną katastrofę. 
Kolejna grupa to znaki używane w opisywaniu koneksji rodzinnych. Wszystkich nie opiszę, ale te najpopularniejsze to 姐 jiě - starsza siostra, 妹 mèi - młodsza siostra, 婆 pó - babcia/ świekra, 姑 gū - starsza ciocia od strony ojca, 娘 niáng - młodsza siostra od strony ojca/ matka,奶 nǎi - babcia/ matka, 姨 yí - siostra matki, 妈 mā - matka itd. Tu trzeba zauważyć, że aby uściślić, najczęściej używa się nazw dwusylabowych. Np. 婆婆 pó​po to świekra, ale 老婆 lǎo​pó to żona. Ciekawym znakiem jest też 奶 nǎi, który oznacza nie tylko babcię, ale również mamkę, a także pierś, zwłaszcza kobiecą, oraz mleko.
Dawno, dawno temu kobiety w Chinach nie były wystarczająco ważne, żeby nadawać im imiona. Kiedy w końcu zaczęto je nazywać, stworzono całą gromadę znaków, które... nic nie znaczą i są używane tylko w kobiecych imionach: 婕 jié, 奷 qiān, 奾 xiān,妅/娂 hóng, 妏 wèn, 妡 xīn, 妱 zhāo, 妶 xuán, 妽 shēn, 姀 hé, 妘 yún, 嫤 jìn, 媖 yīng itd. Tu zauważyć trzeba, że niektóre z tych wyrazów pierwotnie miały jakieś znaczenie albo też znaczenie zyskały w późniejszych czasach, jednak dziś niewielu ludzi poza szalonymi językoznawcami potrafiłoby powiedzieć, jakie znaczenie mają te znaki i jak ich użyć poza imieniem.
Aha, trzeba bardzo uważać, żeby nie pomylić w piśmie dwóch homofonów: 媾和 gòu​hé(zawrzeć pokój) i 媾合 gòu​hé (kopulować). Hmmmm, skoro to dzięki kobietom i ich kompromisom 妥 osiągany jest pokój, może jest coś na rzeczy z tą ewentualną kopulacją?
Piękny jest znak na droczenie się: 嬲 niǎo, czyli kobieta 女 otoczona facetami 男. I tym optymistycznym akcentem na dziś kończę. Nie łudźcie się jednak. Nie wyczerpałam listy znaków z kobietą. Nie jestem szalona, by próbować wytłumaczyć czy zapamiętać wszystkie. Mam jednak nadzieję, że dzisiejszy wpis pozwolił Wam lepiej zrozumieć miejsce kobiety w Chinach i etymologiczno-kulturowe zawiłości, które nas tu otaczają.
Pozostałe kobiece wpisy:
DANIA
Ukryty Kot: Kobieta w języku duńskim
FINLANDIA
Suomika: Kobiece sprawy po fińsku (tylko dla kobiet!)
FRANCJA
Demain,viens avec tes parents!: Stąd do wieczności; Madou en France: 8 niezwykłych kobiet, które odmieniły Francję
GRECJA
Powiedz to po grecku: O określeniach kobiety w języku greckim
GRUZJA
Gruzja okiem nieobiektywnym: Kobiety w języku gruzińskim
HISZPANIA
Hiszpański dla Polaków: Kobieto, to musisz wiedzieć o hiszpańskim!
IRLANDIA
W Krainie Deszczowców: Kobieta po irlandzku
JAPONIA
japonia-info.pl: „Kobiecy” pierwiastek w jōyō-kanji
KIRGISTAN
Kirgiski.pl: Kobieta w języku kirgiskim
NIEMCY
Niemiecki w Domu: Kobieta w Niemczech
ROSJA
Dagatlumaczy - blog o tłumaczeniach i języku rosyjskim: “Kobieta” w języku rosyjskim
SZWECJA
Szwecjoblog: Kobieta w języku szwedzkim - 5 ciekawostek
TURCJA
Turcja okiem nieobiektywnym: Czy Turczynki chcą nosić hidżab?
USA
Papuga z Ameryki: Papuga z Ameryki: Jak ubierają się kobiety w USA?
WIELKA BRYTANIA
Angielska Herbata: Angielskie idiomy z kobietą w tle; English-Nook: 6 żon Henryka VIII; Angielski dla każdego: Królowa, czyli najważniejsza kobieta w Wielkiej Brytanii
WŁOCHY
Po Prostu Włoski: Kobieta w języku włoskim - idiomy i powiedzenia
RÓŻNE JĘZYKI
Enesaj.pl: Kobieta w językach turkijskich
Jeśli podoba się Wam nasza akcja i chcielibyście dołączyć, piszcie na adres: blogi.jezykowe1@gmail.com

22 komentarze:

  1. W kantońskim ten ostatni znaczek "kobieta między facetami" oznacza złość :D

    OdpowiedzUsuń
  2. Pamietam, ze nasz nauczyciel tłumaczył znak 好 jako w domu jest kobieta i dziecko to jest dobrze :)

    OdpowiedzUsuń
  3. Się napracowałaś, dobra... kobieto ;-) Bardzo ciekawy wpis. Moja ulubiona kategoria - kanji(o)smaczki.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Uwielbiam znaki. Zawsze znajdę coś dla siebie nowego, zawsze się czegoś nauczę. Grzebanie w krzakach to moje najukochańsze hobby :)

      Usuń
  4. Bardzo ciekawy wpis. Dopiero teraz pojęłam o co chodzi w chińskich znakach, choć nadal wydaje mi się to bardzo trudne. Czy pozycja kobiety w Chinach jest lepsza niż np. 20 lat temu?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. zależy pod którymi względami, w którym regionie i czy na wsi, czy w mieście.

      Usuń
  5. Nawet dla kogoś, kto nigdy z jezykiem chińskim nie miał nic wspólnego to ciekawy wpis. Przyznam się jednak, że wymiękłam w połowie. :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Wiem, że wyszedł przydługawy, ale kiedy już weszłam w temat, to nie mogłam z niego wyjść :D

      Usuń
  6. Na podstawie tego wpisu zaczęłam pojmować, jak logiczne jest chińskie pismo. Jakoś do tej pory wydawało mi się to czarną magią :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. jest logiczne, jest :) Tylko ta logika czasem mocno różna od naszej ;)

      Usuń
  7. Te Twoje historie o znakach i ich konfiguracjach są niesamowite! Dla mnie bardzo egzotyczne i fascynujące :)

    OdpowiedzUsuń
  8. Bardzo interesujące są dla mnie znaki, które nic nie znaczą - istnieją, a jednocześnie są nieodgadnione. :)

    OdpowiedzUsuń
  9. O matko i córko! Bardzo ciekawe, ale zgubiłam się już w połowie. Jakim cudem jesteś w stanie opanować ten skomplikowany język o tak ogromnym bogactwie odcieni???

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. po prostu: wiem na pewno, że nigdy się go nie nauczę do końca i umrę ze starości próbując ;) A tak poważnie: nie wierzę, że można naprawdę opanować do końca jakikolwiek język. Cieszę się więc tym, co udało mi się rozszyfrować oraz tym wszystkim, co jeszcze przede mną :)

      Usuń
  10. Wiele par "zawiera pokój" po kłótni właśnie tak, jak sugeruje to drugie podobnie brzmiące słowo ;) Także też mi się wydaje, że coś musi być na rzeczy!

    OdpowiedzUsuń

Proszę, nie anonimowo!
Ze względu na zbyt dużą ilość trolli, musiałam włączyć moderowanie komentarzy. Ukażą się więc dopiero, gdy je zaakceptuję. Proszę o cierpliwość.