A było to tak: Japończycy mieli oczywiście swój język, ale nie mieli pisma, więc gdy zobaczyli piękne chińskie znaki, nie mogli im się oprzeć i zaadaptowali je na swoje potrzeby. Gdy same chińskie znaki okazały się niewystarczające, na bazie tych znaków stworzyli jeszcze dwa sylabariusze, dzięki którym mogli już wyrazić w piśmie wszystko, co pomyśli japońska głowa.
Na tym tle czymś zupełnie fantastycznym wydają się wasei-kango albo hezhihanyu 和製漢語, czyli chińskie słowa stworzone w Japonii. Są to słowa, które istnieją w japońskim języku i składają się z chińskich znaków, choć nie powstały w Chinach. Wiele z nich istnieje tylko w języku japońskim, ale można znaleźć również całkiem sporą grupę, która, zrobiwszy w Japonii karierę, wywędrowała z powrotem do Chin i zagnieździła się w języku chińskim. Mało tego! Niektóre z nich tak udatnie małpują logikę języka chińskiego, że dzisiejsi Chińczycy pojęcia nie mają, że te słowa przywędrowały do nich z Japonii a nie są czysto chińskim wymysłem! Inne zaś są na tyle mocno związane z kulturą japońską, że każdy Chińczyk wie, że są importowane. Do takich słów należy na przykład ninja 忍者, po chińsku czytany rěnzhě - sama koncepcja "wytrzymywacza" (bo to dokładnie znaczy to słowo) jest na tyle obca Chińczykom, że w Chinach takie słowo powstać nie mogło.
Gdy w XIX wieku Japonia otwarła się na świat, Japończycy odkryli, że ich język jest zbyt przestarzały, by móc opisać ówczesną rzeczywistość i zaczęli importować zachodnie koncepcje - ale tworzyli dla nich japońskie słowa bazując na chińskich znakach bądź wykorzystywali stare znaki w kompletnie nowych kontekstach. Do takich znaków należy choćby świat 世界, który pierwotnie był terminem buddyjskim. Do nowych słów należą na przykład policja 警察, telefon 電話, nauka 科学 czy filozofia 哲学. Do dziś trwają spory, czy zostały one stworzone przez Japończyków, czy przez Chińczyków; wiadomo jednak, że powstały dopiero w odpowiedzi na pojawiające się nagle zachodnie koncepcje. Poniżej znajduje się lista wybranych zapożyczeń; myślę, że dla wielu obcokrajowców uczących się chińskiego, a nawet dla samych Chińczyków, obecność niektórych znaków będzie ogromnym zaskoczeniem. Jak to?! Więc TO zawdzięczamy Japończykom?!
- 使徒 apostoł
- 天文學 astronomia
- 銀行 bank
- 電池 bateria
- 商業 biznes
- 天主 (katolicki) Bóg
- 文明 cywilizowany
- 時間 czas
- 讀者 czytelnik
- 教養 edukacja
- 經濟 ekonomia (słowo powstało niejako równolegle do istniejącego już wówczas w Chinach słowa 資生, które z czasem zostało wyparte przez pochodzące z Japonii 經濟).
- 美學 estetyka
- 哲學 filozofia
- 物理 fizyka
- 函數 funkcja matematyczna
- 地理學 geologia
- 觸媒 katalizator
- 喜劇 komedia
- 細胞 komórka (w biologii)
- 領事 konsul
- 元帥 marszałek
- 物質 materia
- 醫學 medycyna
- 自然的 naturalny
- 科學 nauka (science)
- 客觀 obiektywny
- 光學 optyka
- 國會 parlament
- 元素 pierwiastek (chemiczny)
- 小說 powieść
- 法律 prawo
- 蛋白質 proteiny
- 空間 przestrzeń
- 心理學 psychologia
- 微分學 rachunek różniczkowy
- 戀愛 romantyczna miłość
- 審判 rozprawa
- 名詞 rzeczownik
- 動力 siła napędowa
- 社會 społeczeństwo (słowo powstało na bazie wyrażenia, które istniało już w starodawnym chińskim, ale zostało mu nadane nowe znaczenie)
- 象徵 symbol
- 美術 sztuki piękne
- 電報 telegram
- 理論 teoria
- 悲劇 tragedia
- 保險 ubezpieczenie
- 知識 wiedza/intelekt
- 新聞 wiadomości
- 自由 wolność
- 選舉 wybory
- 行為 zachowanie
Inna grupa to całkiem nowe nabytki, związane ze wzrastającą popularnością japońskiej kultury w Chinach. Są to na przykład słowa takie jak:
- 萌 przesłodki
- 御宅族 otaku, z podziałem na otaku męskiego 宅男 i żeńskiego 宅女
- 便當 bento (przy czym warto pamiętać, że mówi się tak raczej na Tajwanie, w Chinach częściej można spotkać formę 盒饭)
- 人氣 popularność
- 卡拉OK karaoke (w Chinach obecnie właściwie zawsze zastępowane KTV)
- 漫畫 manga
- 女優 aktorka - w Japonii ogólnie, a w Chinach niektórzy używają tego słowa tylko na aktorki grywające w filmach dla dorosłych.
Ciekawam, czy coś Was na tych listach zaskoczyło? A może powinnam coś dodać?
Ciekawe, że Chińczycy w tych zapożyczeniach używają starych (z punktu widzenia Japończyków) form znaków, np. w Twoim spisie jest: 戀愛 a "u nas" 恋愛 albo 經濟 zamiast 経済. Myślałam, że chińszczyzna uprościła znaki konsekwentniej ;-)
OdpowiedzUsuńPS: co ciekawe w japońskim 國會 (a właściwie 国会) oznacza parlament japoński; pojęcie ogólne to 議会. Edukacja to "u nas" pisze 教育, a 教養 to bardziej wychowywanie. Z kolei 新聞 to po japońsku gazeta - ciekawe, że wyraz w ramach bycia zapożyczanym rozszerzył znaczenie :-)
Użyłam tradycyjnych form znaków - tych, które nadal są używane np. w Hongkongu i na Tajwanie. Może kiedyś wzbogacę wpis o znaki uproszczone, ale jakoś mniej je lubię ;) 教養 to i edukacja, i wychowanie, 教育 to tylko edukacja.
UsuńRozumiem :-) W sumie ciekawe byłoby takie porównanie uproszczeń, bo mam wrażenie, że Japonia jest w tym temacie jakoś w pół drogi między Chinami kontynentalnymi a np. Tajwanem.
OdpowiedzUsuńw sumie też mam takie wrażenie. Np. japońskie 気 jest dokładnie w połowie drogi między tradycyjnym 氣 a uproszczonym 气 :D
Usuń