Ceremonia Otwarcia Pędzla 开笔礼

Ceremonia Otwarcia Pędzla to jedna z Czterech Wielkich Ceremonii Uczonego za społeczeństwa konfucjańskiego*. Nazywano ją popularnie Wyjściem z Ignorancji 破蒙. Zwróćcie uwagę na znak 蒙 méng, który we współczesnym chińskim łączy kilka znaczeń: ślepota, ignorancja, mgła, nieświadomość. Rozpoczęcie nauki i poznawanie znaków pozwalało na wyjście z dziecięcej dzikości i pójście w stronę kultury i świadomości. Bladym świtem w pierwszy dzień, gdy dziecko miało rozpocząć naukę, najpierw szło do nauczyciela, który dawał mu pierwszą życiową lekcję i pokazywał, jak napisać pierwszy znak, a potem oddawali pokłon Konfucjuszowi - to wszystko razem było odpowiednikiem naszego pasowania na ucznia. 

Po upadku dawnych Chin zaniechano takich ceremonii; współczesne szkoły wypracowały sobie własne sposoby na rozpoczęcie nauki. Jednak w ostatnich latach zarówno Świątynie Konfucjusza, jak i nawet szkoły podstawowe postanowiły przywrócić tę piękną tradycję, głoszącą poszanowanie dla głodu zdobywania wiedzy. Dzieciaki poubierane są w hanfu, tradycyjny strój etnicznych Chińczyków i biorą udział w wieloetapowej ceremonii, która jednakowoż obecnie nie jest specjalnie skodyfikowana. Zazwyczaj składa się jednak z takich elementów: 

• Poprawienie stroju 正衣冠 - najłatwiej opisałabym to jako zadbanie o zgodność z dress-codem. Tzn. bycie ubranym odpowiednio do sytuacji jest traktowane jako jeden z podpunktów bycia wykształconym człowiekiem. Obecnie w chińskich podstawówkach dzieci nadal noszą mundurki, za których brak są upominane. Z krytyką spotyka się także tzw. niechlujność w ubiorze czy uczesaniu. 
• Otworzenie (wrót) mądrości cynobrem 朱砂开智 - malując cynobrową kropkę na czołach pierwszaków tak jakby przysparzamy im "trzeciego oka", tego magicznego oka zbliżonego do trzeciego oka Erlangshena - oka widzącego zawsze prawdę, tylko że nasze pierwszaki mają po prostu mieć jasność w głowach i sercach. Dodatkowo mamy tu kalambur: 痣 zhì pieprzyk wymawia się dokładnie tak, jak 智 zhì mądrość, więc sami rozumiecie, że ta jedna kropka zmienia IQ na wieki wieków. 
• Uderzenie w bęben mądrości 击鼓明智 - ma podobne zastosowanie, ma przynieść nagłe zrozumienie, a także oczyścić oczy i uszy, by pogłębić pojmowanie nowych nauk. 
• Pokłonienie się Nauczycielowi 行拜师礼 - po wejściu do auli czy też do odpowiedniej sali świątynnej, uczniowie padają na kolana i oddają dziewięć tradycyjnych pokłonów Konfucjuszowi (o koutou można poczytać choćby tutaj). Następnie oddają trzy pokłony swemu nauczycielowi, a na koniec wręczają mu sześć tradycyjnych prezentów (六礼束脩). Zgodnie z tradycją był to pęczek selera naciowego - seler 芹菜 to homofon pilności 勤奋; orzeszek lotosu, ponieważ środek ("serce") orzeszka lotosu jest gorzkie, a "gorzkie serce" jest po chińsku opisem ciężkiego, bolesnego wysiłku; fasola adzuki ("czerwona fasola"), żeby uczniowi przyświecały szczęśliwe gwiazdy (szczęście po chińsku jest czerwone - 红运); czerwona głożyna, ponieważ jej chińska nazwa 枣 zǎo kojarzy się z szybkim (早 zǎo) odniesieniem spektakularnego sukcesu w egzaminach (早早高中); z kolei suszone "smocze oczy" - longany, które zowią się guiyuan mają symbolizować perfekcję wyników i cnót; ostatnim prezentem było mięso - po prostu dlatego, że coś się tym nauczycielom w końcu od życia należało**. Warto zwrócić uwagę na to, że sformułowanie "pokłon nauczycielowi" 拜師 [拜师] bàishī jest synonimem formalnego rozpoczęcia nauki u mistrza. 
• Obmycie rąk i serca 净手净心 - ręce obmywa się ceremonialnie w misce - z wierzchu i od spodu, a potem wyciera do sucha. Ponoć ma to sprawić, że i serce zostanie wyczyszczone z wszelkich zakłóceń, a uczeń będzie potrafił się całą duszą skupić na nauce. 
• Pisanie po linii 启蒙描红 - uczniowie po raz pierwszy pod okiem nauczyciela piszą pędzlem na wzorze znak człowieka 人. Znak ten nie jest najprostszy (pewnie w tym celu należałoby wybrać znak numeru jeden: 一), ale zazwyczaj wybiera się człowieka, żeby przypomnieć uczniom, że najpierw trzeba nauczyć się, jak być człowiekiem - w domyśle porządnym; dobrym i moralnym i to właśnie jest najważniejsza ze wszystkich nauk. 
• 古榕树下许愿 Przywiązywanie życzeń do figowca bengalskiego - albo do innego starożytnego drzewa, ale w świątyniach często rosną właśnie figowce, więc niech im już będzie. Przywiązuje im się do gałęzi czerwone wstążeczki z życzeniami, zazwyczaj dotyczącymi świetlanej przyszłości i powodzenia w nauce (w świątyniach buddyjskich mielibyśmy również życzenia powrotu do zdrowia, udanego małżeństwa czy udanej nirwany). 
• Przemówienie starszych 长辈赠言 - dorośli zachęcają dzieciaki do solidnej nauki, przestrzegają rzed błędami, dzielą się własnym doświadczeniem i udzielają rad. 
• Wręczanie podarków 赠送礼物 - dorośli wręczają dzieciom podarunki na rozpoczęcie nauki; tradycyjnie powinny to być Cztery Skarby Gabinetu, ale bywają zastąpione współczesną wyprawką szkolną. 

W niektórych Świątyniach Konfucjusza ceremonie takie odbywają się kilka razy do roku. Tu na przykład skrót z ceremonii ze Świątyni Konfucjusza w Zbudowanej Wodzie:

   

Jak już wspominałam, podobne ceremonie organizują też na początku roku szkolnego niektóre szkoły podstawowe:

   

Tutaj może stosunkowo najpełniejsza wersja ceremonii:

   

W sumie to trochę żałuję, że nie zapewniłam swego czasu Tajfuniątku udziału w takiej ceremonii. Z drugiej strony, gdyby jeszcze poważniej podchodziła do swoich szkolnych obowiązków, stałaby się może niewolnicą systemu szkolnego - nawet bez ceremonii jest bowiem szalenie rzetelna i obowiązkowa. Ku mojemu największemu zdumieniu nie może już się doczekać powrotu do szkoły i ukochanych nauczycielek. Do koleżanek w sumie też, ale ponieważ najlepsze przyjaciółki ma na osiedlu i na badmintonie, to jednak za nauczycielkami tęskni bardziej. Pewnie dlatego, mimo całej mojej rezerwy względem chińskiej państwowej edukacji, bez trwogi w sercu poślę jutro Tajfuniątko do szkoły. Szczęśliwego początku roku szkolnego!

*Pozostałe to Ceremonia Dojrzałości 成人礼, Ślub 婚礼 i Pogrzeb 葬礼. 

**芹菜：寓意为勤奋好学，业精于勤；莲子：莲子心苦，寓意苦心教育；红豆：寓意红运高照；红枣：寓意早早高中；桂圆：寓意功德圆满；干瘦肉条：以表达弟子心意。