Byliśmy w Parku Wielkiego Widoku całkiem niedawno; nie planowałam znów tam jechać. Ale Tajfuniątko się uparło. Pokochało ten park, kamienie, szum wody i fascynujące rzeźby. To się pozbieraliśmy i pojechaliśmy prosto nad Jezioro Dian.
Pogoda nie dopisała. Za to mewy! Mewy były świetne! Tajfuniątko szalało ze szczęścia.
Dobrze, że zdążyliśmy pojechać, zanim rozszalał się koronawirus i wszystkie parki pozamykano...
Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl, czyli w ramach Unii Azjatyckiej.
Podczas obchodów chińskiego Nowego Roku jest gwarno, tłumnie, smacznie i kolorowo. Moją ulubioną częścią jest obserwacja części artystycznej, reprezentowanej przez muzykę i tańce - zwłaszcza tradycyjne układy taneczne. O ile o tańcu lwa [舞狮 wǔshī - tańczący lew]
czy tańcu smoka [舞龙 wǔlóng - tańczący smok]
większość z Was już pewnie słyszała, być może zdołam Was zaskoczyć innymi tańczącymi postaciami. Najłatwiej na nie trafić przy świątyniach, zarówno buddyjskich, jak i taoistycznych.
Na pierwszy ogień niech pójdzie Sucha Łódź 旱船 hànchuán. Spotyka się ją nie tylko podczas Nowego Roku, ale również innych świąt, zwłaszcza w prowincjach Shandong, Shanxi, Shaanxi czy Hebei. Tancerz jest przyodziany w Łódź tak, jak u nas się zakłada Lajkonika. Strój jest zazwyczaj jednoosobowy, choć zdarzają się także dwu- lub czteroosobowe Suche Łodzie. Stelaż był dawniej dość ciężki, bo wykonany z drewna, ale wiem, że teraz są również lekkie Suche Łodzie. Taniec ma udawać łódź w czasie żeglugi. Wywowdzi się ponoć z tańców rybaków, proszących Niebo o pomoc w połowach i opiekę podczas rejsów. Akompaniament stanowią rozmaite tradycyjne instrumenty perkusyjne - gongi, bębny i talerze.
Jeszcze podobniejszy do Lajkonika jest Osioł (耍)毛驴 (shuǎ)máolǘ - nazwa tańca to dosłownie "grać osła". W tańcu biorą udział trzy osoby: jeździec, poganiacz i zbieracz odchodów. Jeźdźcem zazwyczaj jest żona, która na Nowy Rok jedzie w odwiedziny do rodzinnego domu, poganiacz to mąż, a za nimi idzie staruszek, który zbiera odchody za osłem. Taniec pokazuje całą drogę - w górę, w dół, na zakrętach; to, jak osioł się znarowił albo jak kogoś kopnął.
Jest też Wielkogłowe Dziecko 大头娃娃 dàtóu wáwa. Tancerz zakłada po prostu na głowę wielką dziecięcą łepetynę. Ponoć Wielkogłowe Dziecko zapewnia dobre plony, zdrowie i harmonię całej wiosce, a nawet ochronę przed złymi duchami. W niektórych regionach tańcuje nie w sam Nowy Rok, a dopiero w Święto Lampionów.
Następnym ciekawym tańcem jest Walka Dwóch Demonów 二鬼摔跤 èrguǐshuāijiāo. Jeden tancerz pokazuje, jak wyglądają zapasy między dwoma demonami:
Niestety, tego tańca jeszcze nie widziałam na żywo. Ale - wszystko przede mną!
A Wy? Widzieliście któryś z tych tańców? A może jeszcze jakiś inny?
A tutaj poczytacie o japońskim tańcu dworskim bugaku.
Pytacie, jak tam sytuacja w Kunmingu w związku z koronawirusem. Tak się złożyło, że po chińskiej sieci krąży mem, który idealnie odpowiada na to pytanie. Jego autorem jest 龚进辉 Gong Jinhui, który prowadzi blog Śnieżna Kula. Tradycyjnie w kolejne dni chińskiego Nowego Roku wykonuje się pewne czynności, np. trzeciego mężatki jadą odwiedzić dom rodzinny, a piątego (czyli właśnie dziś) składa się modły Bogu Pieniędzy. Gong Jinhui podał nowy plan na Nowy Rok:
今年春节计划：
Plan na tegoroczne ferie noworoczne:
初一一动不动；
Pierwszego nie ruszać się;
初二按兵不动；
Drugiego czekać stosownej chwili (w bezruchu);
初三纹丝不动；
Trzeciego nie ruszać się ani o włos;
初四岿然不动；
Czwartego być nieruchomym jak góra;
初五依然不动；
Piątego nadal trwać w bezruchu;
初六原地不动；
Szóstego nie zmieniać nic ani na jotę
初七继续不动；
Siódmego kontynuować bezruch.
到底何时能动？
Koniec końców kiedy będzie można się ruszyć?
钟南山说动才动
Kiedy Zhong Nanshan powie, że wolno.
Zhong Nanshan to ten medyk, dzięki któremu Chiny poradziły sobie z SARSem w 2003. Podczas obecnej epidemii to właśnie on powiedział, że wirus może się przenosić bezpośrednio z człowieka na człowieka.
Tak więc: siedzimy w domu i staramy się nie narażać - dopóki Zhong Nanshan nie powie, że jest bezpiecznie.
Dopiero w takim oświetleniu widać wyraźnie, dlaczego jest to złoty bambus:
To nie przebarwienia, liście są naprawdę takie właśnie złotawe!
A Polacy tę cudną, złotą roślinę nazywają filostachys drobnolistny. No, w Polsce to on bohaterem wierszy raczej nie będzie...
Mam tyle książek do przeczytania! A jednak lubię wracać do starych przyjaciół, ciekawa, co też odkryję tym razem.
Sięgnęłam po Endera z przyległościami (wiecie, ile teraz jest tomów? Łącznie z Sagą Cienia i sagami opisującymi inwazje Robali - prawie dwadzieścia!) - świetna lektura na długie, zimowe wieczory. Kiedy czytałam to pierwszy raz, w ogóle jeszcze nie interesowałam się Azją, więc były to dla mnie tylko powieści o moralności, kosmosie i dzieciach. Teraz na dzieci patrzę z perspektywy matki, kosmos stał się dla mnie tylko okazją, by porozmawiać o stosunku do Obcych - niekoniecznie kosmitów - a oprócz tego ze zdumieniem odkryłam, że przecież część sagi jest związana z Azją.
Po pierwsze: inwazja Robali niszczy Chiny.
Po drugie: Kant Zupa (Han Tzu) należy do jeeshu Endera.
Po trzecie: Petra Arkanian jest Ormianką.
Po czwarte: jedna z planet, na której skupiamy się w Ksenocydzie to Droga, czyli planeta chińska. Jest niezwykle trafnie i ciekawie opisana. Stąd się też bierze jedna z głównych bohaterek Dzieci Umysłu, Xi Wangmu, dziewczyna nazwana na cześć Królowej Matki Zachodu.
W Dzieciach Umysłu jest świat oparty na Japonii.
W Sadze Cienia mamy też Indie i Tajlandię z Virlomi i Suriyawongiem; ciekawie i plastycznie opisane i postaci, i państwa.
Och, oczywiście - książki są warte przeczytania po prostu dlatego, że są interesujące. Interesujące ze względu na rozmaite filozofie, podejście do etyki i - opis zderzenia kultur. Jako osoba mieszkająca między obcymi na stałe, patrzę na te opisy inaczej niż polska nastolatka, która jeszcze nigdy nie wyjeżdżała za granicę.
Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl, czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.
Dziś zaczyna się rok Szczura/Myszy. Dlatego dziś z najwyższą przyjemnością pokażę Wam, do zbudowania jakich słów posłużył chiński znak myszy/szczura 鼠 shǔ.
Po pierwsze: dlaczego to jednocześnie znak i szczura, i myszy? Może wygodniej byłoby po prostu powiedzieć, że to nie znak na konkretne zwierzę, a na całą nadrodzinę myszowych. Czyli będą się tu mieścić nie tylko same myszy i szczury, ale też chomiki, myszoskoczki czy inne bambusowce. A także, przez skojarzenie, rozmaite inne zwierzęta, głównie gryzonie. Niestety, nie wszystkie gryzonie nazywają tym znakiem - na przykład jeżozwierze czy też bobry nie mają po chińsku z myszami nic wspólnego. Za to do grupy "myszowej" należą... kangury. Fascynujące, prawda?
No dobrze. Skoro tak wiele jest różnych shu, to jak Chińczycy odróżniają samą mysz i szczura? Szczur to "duża myszowa" 大鼠, a mysz to "mała myszowa" 小鼠. Zazwyczaj jednak mówi się ogólnie "stara myszowa" 老鼠 względnie 鼷鼠 xīshǔ, a rozróżnia dopiero, jeśli jest taka potrzeba. Najważniejsze pytanie w związku z tym: czy w takim razie mamy rok Szczura czy rok Myszy? Na to pytanie odpowie nam niezastąpiony Eberhard:
Szczur jest pierwszym zwierzęciem starego chińskiego zodiaku. Mówi się, że na czele szeregu zwierząt, które miały być ujęte w zodiaku, stał wół. Jednak szczur usiadł niepostrzeżenie na jego grzbiecie i zeskoczył z góry w momencie, gdy zwierzęta ustawiały się w kolejce do nominacji. W ten sposób stał się pierwszym zwierzęciem zodiaku. [...] W przeciwieństwie do szczura mysz nie odgrywa żadnej roli w symbolice; może z tego powodu, że nie wyrządza tylu szkód, co szczur, a może dlatego, że obydwa zwierzęta noszą tę samą nazwę (shu) i jedynie w przypadkach, kiedy rozróżnienie jest konieczne, nazywa się szczura "starą myszą" (laoshu).
/Wolfram Eberhard, Symbole chińskie. Słownik/
Niby wszystko się zgadza, ale możecie mi wierzyć na słowo, że współcześnie Chińczycy mówią laoshu 老鼠 i na myszy, i na szczury, a sami niekoniecznie pamiętają, że to akurat szczur miał być zodiakalnym zwierzęciem. Stąd wysyp słodkich i uroczych myszek na witrynach sklepowych, kalendarzach i jako maskotki dla dzieci. Oczywiście z Myszką Miki na czele (Tajfuniątko już dostało kalendarz z Myszką Miki i Minnie).
Przejdźmy do słówek. Poniżej znajdziecie inne "myszy", głównie gryzonie:
猫鼠游戏 [貓鼠遊戲] māoshǔyóuxì - zabawa w kotka i myszkę
贼眉鼠眼 [賊眉鼠眼] zéiméishǔyǎn - [człowiek] o rozbieganym spojrzeniu, widać, że ma coś za uszami [dosł. złodziejskie brwi, mysie oczy]
过街老鼠 [過街老鼠] guòjiēlǎoshǔ - ktoś, kogo wszyscy nie znoszą [dosł. mysz, która przebiegła przez drogę] - idiom pochodzi z powiedzonka
老鼠过街，人人喊打 [老鼠過街，人人喊打] lǎoshǔguòjiē, rénrénhǎndǎ - dosł. gdy szczur przechodzi przez ulicę, wszyscy krzyczą, by go zabić
胆小如鼠 [膽小如鼠] dǎnxiǎorúshǔ - odważny jak mysz. Znaczy tchórz.
鼠目寸光 shǔmùcùnguāng - krótkowzroczny - w przenośnym sensie [dosł. mysie oko - jasne na cal]
鼠辈 [鼠輩] shǔbèi - łotr [dosł. mysie pokolenie]
投鼠忌器 tóushǔjìqì - po to, żeby uchronić niewinnych przed krzywdą, nie przeciwdziałać złu [dosł. powstrzymać się od rzucenia w mysz, by nie stłuc naczyń]
抱头鼠窜 [抱頭鼠竄] bàotóushǔcuàn - sromotnie uciekać [dosł. zakryć głowę i uciekać jak mysz]
鼠窜 [鼠竄] shǔcuàn - prostsza wersja powyższego, czmychać
黄鼠狼给鸡拜年 [黃鼠狼給雞拜年] huángshǔlánggěijībàinián - Grecy przyprowadzili nam pod Troję pięknego konia! [dosł. łasica przyszła do kurnika składać noworoczne życzenia]
老鼠尾巴 lǎoshǔwěiba - szaraczek, ktoś słaby i bez znaczenia [dosł. mysi ogon]
猫哭老鼠 [貓哭老鼠] māokūlǎoshǔ - krokodyle łzy [dosł. kot płacze po myszy]
一颗老鼠屎坏了一锅粥 [一顆老鼠屎壞了一鍋粥] yīkēlǎoshǔshǐhuàileyīguōzhōu - czarna owca, zakała [dosł. jedna mysia kupa zepsuła cały garnek kleiku]
罗雀掘鼠 [羅雀掘鼠] luóquèjuéshǔ - ledwo wiązać koniec z końcem, być na skraju bankructwa [dosł. łapać siatką ptactwo i wygrzebywać myszy z nor]
狗逮老鼠 gǒudǎilǎoshǔ - wścibski [dosł. pies, który łapie myszy]
社鼠城狐 shèshǔchénghú - ci, którzy korzystają z władzy i autorytetu innych, by szkodzić ludziom [dosł. myszy w świątyniach, lisy w miastach]
穷鼠啮狸 [窮鼠嚙狸] qióngshǔnièlí - nawet anielska cierpliwość się kończy. Znaczy: nie przeginaj, bo oberwiesz. [dosł. biedny szczur ugryzie lisa]
老鼠拉龟，无从下手 [老鼠拉龜，無從下手] lǎoshǔlāguī, wúcóngxiàshǒu - nie mieć pojęcia, od czego zacząć [dosł. gdy mysz chce pociągnąć żółwia, nie ma o co zahaczyć łapy]
老鼠拖木锨，大头在后头 [老鼠拖木鍁，大頭在後頭] lǎoshǔtuōmùxiān, dàtóuzàihòutou - wierzchołek góry lodowej [dosł. gdy mysz ciągnie drewnianą łopatę, największa część jest z tyłu]
Ostatnią grupę słów stanowią te, które mają faktyczny związek z myszami/szczurami oraz parę słów skojarzonych z myszami w bardzo interesujący sposób:
Ponieważ mysz jest jednym z podstawowych zwierząt, istnieją również znaki, które wykorzystują mysz jako część składową. Niestety, wiele znaków uproszczonych straciło ten związek, a szkoda, bo wydaje mi się, że te tradycyjne znaki są dzięki obecności myszy dużo bardziej logiczne. Są to przede wszystkim znaki wymawiane cuan:
撺 [攛] cuān - popędzać - w tradycyjnej wersji znaku widzimy, że ktoś ręką 扌 wygania mysz 鼠 do dziury 穴. Skojarzenie bardzo łatwo zapadające w pamięć, dużo lepiej niż wersja uproszczona.
窜 [竄] cuàn, cuān - uciekać w popłochu - w tradycyjnej wersji znaku jest to mysz 鼠 uciekająca do dziury 穴.
蹿 [躥] cuān - zerwać się na równe nogi, wyskoczyć - w tradycyjnej wersji znaku jest to mysz 鼠 uciekająca do dziury 穴 przy pomocy bardzo skocznych zapewne stóp 足.
镩 [鑹] cuān - pierzchnia do lodu/ robić przerębel przy pomocy przechni do lodu. W tradycyjnym znaku zobaczymy tu, poza myszą uciekającą do dziury, także metal 金, z którego zapewne wykonano pierzchnię.
Oprócz tego mamy wiele nazw zwierząt:
鼢 fén - kret, cokor
鼪 shēng - łasica, gronostaj
鼫 shí - świstak ogoniasty
鼬 yòu = 鼬鼠 yòushǔ - łasica
鼩鼱 qújīng - ryjówkowate
鼭 shí - rodzaj szczura
鼯 wú - polatucha
鼹 yǎn - kret
鼷 xī - mysz [a więc jednak istnieje osobny znak na mysz! Jednak spotkałam się z nim pierwszy raz w życiu podczas tworzenia tego wpisu, więc nie jest powszechnie używany]
Jest wśród tych znaków tylko jeden, który nie jest związany bezpośrednio ze zwierzętami, a tylko przez skojarzenie:
癙 shǔ - choroba 疒 wywołana zmartwieniem [na pewno się zalęgły szczury i pożarły zapasy]
Szkoda, że większość znaków z kluczem myszy wyszła już z użycia - było ich dużo, dużo więcej.
Skoro już jesteśmy przy myszach i szczurach, chciałam wspomnieć o innym znaku, który jest używany - znów! - dla nich obu. Mowa o znaku 耗子 hàozi, który jest używany w dialektach oraz trafił na stałe do paru idiomów, np.
瞎猫碰上死耗子 xiāmāopèngshàngsǐhàozi - ślepy traf, trafiło się jak ślepej kurze ziarno. Dosł. ślepy kot trafił na zdechłą mysz.
猫哭耗子 māokūhàozi - krokodyle łzy. Dosł. kot płacze nad myszą. To druga wersja wspomnianego wcześniej 猫哭老鼠 māokūlǎoshǔ
狗拿耗子 gǒunáhàozi - wtykać nos w nie swoje sprawy. Dosł. pies łapie myszy. To druga wersja wspomnianego wcześniej 狗逮老鼠 gǒudǎilǎoshǔ
Wszystkiego najlepszego w Roku Szczura! Oby myszy nie zjadły Wam zapasów! Niech żaden żółty wilk na myszy nie składa Wam noworocznych życzeń i obyście nie musieli łapać myszy i ptaków. Wspaniałego roku!
Jeśli zaś chcecie poznać piękną japońską bajkę o myszach, zerknijcie tutaj.
