冬五九 Zimowa piąta dziewiątka

Na wszelki wypadek mam w telefonie włączony chiński tradycyjny kalendarz oprócz tego standardowego. Bardzo lubię świętować, a dzięki temu mam szansę nie przegapić żadnego ruchomego święta. To znaczy miałabym, gdybym regularnie nań zerkała. Nie zerkam, niestety, wystarczająco często, ale akurat dziś się udało - a gdy spojrzałam, ukazała mi się nazwa "zimowa piąta dziewiątka". Brzmi mało świątecznie, no ale Święto Środka Jesieni też nie brzmi, a się je obchodzi, prawda? 

O co więc chodzi tym razem? Chodzi otóż o to, że czas po przesileniu zimowym mierzy się w Chinach po dziewięć dni aż do końca zimy - nazywa się to 冬九九 zimowymi dziewięcioma dziewiątkami, 数九寒天 liczeniem dziewiątkami mroźnych dni albo po prostu 数九 liczeniem dziewiątkami. Więc okres piątej dziewiątki to po prostu 37-45 dnia po przesileniu. Ta piąta wcale nie jest jakaś szczególna, wszystkie są zaznaczone w kalendarzu. W całym tym odmierzaniu dziewiątkami czasu mniej chodzi o świętowanie, a bardziej o wiedzę, co nam grozi w zimie i liczenie kiedy ona sobie wreszcie pójdzie. Przesilenie zimowe zgodnie z tradycją jest uznawane za początek prawdziwego zimna i jednocześnie rozpoczęcie odliczania pierwszej dziewiątki 交九 - liczymy więc 一九, 二九 i tak dalej, aż dojdziemy do 九九 czyli 81 dni po przesileniu - wtedy kończy się zima i przychodzi wiosna. 

W przeszłości każde dziecko znało Dziewiętną Piosenkę 九九歌 (albo raczej: lokalną wersję Dziewiętnej Piosenki, bo oczywiście wersji było sporo, a najstarsze znano już za Songów). Jedna z najpopularniejszych głosiła: 

一九二九，不出手 Pierwsza dziewiątka, druga dziewiątka - nie wyciągaj rąk 

三九四九，冰上走 Trzecia dziewiątka, czwarta dziewiątka - i po lodzie chodź 

五九六九，沿河看柳 Piąta dziewiątka, szósta dziewiątka - patrz na wierzby wzdłuż rzeki 

七九河开，Siódma dziewiątka - rzeka się otwiera 

八九雁来 Ósma dziewiątka - gęsi* wracają 

九九加一九，耕牛遍地走 Dodaj dziewiątkę do dziewięciu dziewiątek - zaprząż wołu do pługa. 

W oryginale się rymuje, co pomaga zapamiętać, czego się kiedy można spodziewać. Niech Was nie zmyli "wyciąganie rąk" - nie chodzi o to, żeby nie wyciągać dłoni bo zimno. "Wyciąganie rąk" to eufemizm na wydawanie pieniędzy. Jest to tym samym "fałszywy przyjaciel", bo po polsku wyciąga się ręce PO pieniądze, a nie po to, żeby je wydać ;) Na wierzby zaś patrzy się w poszukiwaniu wiosennego znaku - bazi. Otwarcie rzeki dotyczy oczywiście stopnienia lodu. 

Inna wersja bardziej mi przypadła do gustu: 

一九二九，相逢不出手 Pierwsza dziewiątka, druga dziewiątka - w razie spotkania nie wyciągajcie rąk

三九四九，围炉饮酒 Trzecia dziewiątka, czwarta dziewiątka - siądźcie wokół ognia i pijcie alkohol

五九六九，访亲探友 Piąta dziewiątka, szósta dziewiątka - odwiedzajcie rodzinę i przyjaciół 

七九八九，沿河看柳 Siódma dziewiątka, ósma dziewiątka - idąc wzdłuż rzeki patrzcie na wierzby.

Oczywiście istnieją i dodatkowe powiedzonka związane z dziewiątkami, np. 

• 九九艳阳天 Dziewiąta dziewiątka - słoneczny, ciepły dzień, 
• 热在三伏，冷在三九 - Gorąco w trzy fu, zimno w trzecią dziewiątkę 
• 九尽桃花开 - koniec dziewiątek, kwitnie brzoskwinia (czyli jest już ciepło) 

Są także wersje dużo bardziej rozbudowane, pochodzące z rozmaitych czasów i miejsc. Zresztą to akurat widać i po przytoczonych rymowankach - w jednej oglądamy wierzby w piątej i szóstej dziewiątce, a w drugiej dopiero w siódmej i ósmej. Chiny są wielkie, łatwo więc sobie wyobrazić, że w różnych miejscach i różnych czasach wierszyki musiały nabrać lokalnego kolorytu. 

Tradycyjnie za najzimniejsze okresy uchodziła trzecia i czwarta dziewiątka, więc rozpoczęcie piątej dziewiątki mogło się wiązać z zaczerpnięciem głębokiego oddechu i nadzieją, że mroźne dni się już skończyły. No, ja mam nadzieję! W ostatnim tygodniu w Kunmingu padał śnieg i połowa znajomych się pochorowała. Czas już, by Miasto Wiecznej Wiosny przypomniało sobie, skąd się wzięła jego nazwa... 

*W innej wersji jaskółki.