krew 血

Dzisiejszy wpis powstał w ramach współpracy z japonia-info.pl, czyli pod egidą Unii Azjatyckiej.

Dzisiaj opowiem o znaku 血 xuè/xiě, oznaczającym krew. Pominę większość terminów medycznych - bo to oczywiste, że trombocyt czy inny erytrocyt zawiera cząstkę 血 i skupię się na mniej oczywistych słówkach, dobrze?
Najpierw etymologia. Pierwsze skojarzenie starożytnych Chińczyków z krwią, to była kropla krwi wpadająca do naczynia [ofiarnego] 皿 mǐn.

Przerażające, prawda? Ciekawe, że zarówno 皿, jak i pochodzące od niego 血, stały się znakami-kluczami, na bazie których buduje się następne znaki. Fascynujące jest też, że Krew jest jednym z chińskich nazwisk. Ciekawe, skąd się wywodzi? Od cyrulików? Od rzeźników? Od morderców?

A teraz słówka. Podzieliłam je sobie na te, które mają faktycznie związek z krwią oraz te, które wykorzystują krew jako skojarzenie. Zaznaczyć muszę, że podział wcale nie jest tak oczywisty, jak mógłby się wydawać. Niektóre skojarzenia są bardzo, bardzo obrazowe.

• 血管 xuè​guǎn - żyła, tętnica. Dosł. rurka na krew.​
• 血腥 xuè​xīng​ - cuchnący krwią.
• 吸血鬼 xī​xuè​guǐ - wampir, krwiopijca (również w znaczeniu przenośnym). Dosł. demon ssący krew.​
• 吸血 xī​xiě​ - ssać krew. Zwróćcie uwagę na inną, oficjalną wymowę krwi w wampirze i na bardziej potoczną w ssaniu.
• 活血 huó​xuè - poprawić krążenie krwi. Dosł. żywa krew, ożywić krew​
• 贫血 pín​xuè - anemia. Dosł. uboga krew
• 喋血/蹀血 dié​xuè - rzeź. Dosł. zrzędliwa krew​
• 血族 xuè​zú - krewny ​
• 碧血 bì​xuè - krew przelana w słusznej sprawie. Dosł. nefrytowa krew.​
• 冷血动物 lěng​xuè​dòng​wù - zimnokrwiste zwierzę. Przenośnie: osoba o twardym sercu.​
• 血吸虫 xuè​xī​chóng - przywry. Dosł. krwiossące robaki (ciekawe, że to nie pijawki, prawda?)​
• 流鼻血 liú​bí​xiě - krwotok z nosa. Przenośnie: być podnieconym seksualnie [wtf?]​
• 熊猫血 xióng​māo​xuè - potocznie: krew Rh-​ Dosł. krew pandy*.
• 腥风血雨 xīng​fēng​xuè​yǔ - Terror, rzeź. Dosł. deszcz krwi i wiatr​ śmierdzący rybą.
• 血路 xuè​lù - wyciąć sobie toporem drogę z pola walki. Dosł. krwista droga.​
• 血债血偿 xuè​zhài​xuè​cháng​ - krew za krew. Dosł. dług krwi trzeba spłacić krwią.
• 毛血旺 máo​xuè​wàng - flaczki wołowe i stężała kacza [zazwyczaj] krew w pikantnej zupie.​
• 血钻 xuè​zuàn - krwawy diament​
• 汗血宝马 hàn​xuè​bǎo​mǎ - fergiańskie wierzchowce, pocące się krwią. Dosł. Pocące się krwią drogocenne rumaki**.​
• 晕血 yùn​xuè - mdleć na widok krwi​
• 兵不血刃 bīng​bù​xuè​rèn - łatwe zwycięstwo. Dosł. nie ma krwi na mieczach żołnierzy.​
• 浴血苦战 yù​xuè​kǔ​zhàn - trudne zwycięstwo, okupione krwią. Dosł. kąpiel w krwi, gorzka wojna
• 血肠 xuè​cháng - kaszanka. Dosł. krwista kiełbasa.​​
• 吸血者 xī​xuè​zhě - pijawka (zoologiczna i przenośna)​
• 血腥玛丽 Xuè​xīng​ Mǎ​lì - Krwawa Mary​
• 歃血为盟 shà​xuè​wéi​méng​ - przysiąc na krew. Dosł. posmarować usta krwią podczas składania przysięgi [bue!]
• 血口 xuè​kǒu - usta ubrudzone krwią (po pożarciu świeżo upolowanej zwierzyny)​
• 止血栓 zhǐ​xuè​shuān​ - tampon (również ten stosowany na salach operacyjnych). Dosł. czopek/korek zatrzymujący krew. 
• 血祭 xuè​jì - ofiara z krwi, ofiara zwierzęca dla bóstw albo duchów przodków​

Druga grupa to ta skojarzeniowa:

• 混血 hùn​xuè - mieszaniec (np. Tajfuniątko). Dosł. zmieszana krew.​
• 热血沸腾 rè​xuè​fèi​téng​ - podjarany, podekscytowany. Dosł. gorąca krew wrze.
• 血色 xuè​sè - rumieńce (jako oznaka zdrowia). Dosł. kolor krwi.​
• 血性 xuè​xìng - odważny, bezkompromisowy, lojalny. Dosł. ​krwista natura
• 血泪 xuè​lèi - okropne cierpienie. Dosł. krew [i] łzy.​
• 心血 xīn​xuè​ - skrupulatna opieka/nakłady finansowe. Dosł. krew w sercu.
• 血案 xuè​'àn - sprawa kryminalna. Dosł. sprawa krwi.​
• 血汗钱 xuè​hàn​qián - ciężko zarobione pieniądze. Dosł. pieniądze krwi i potu
• 血本 xuè​běn - ciężko zarobione pieniądze. Dosł. krwawy kapitał​
• 血本无归 xuè​běn​wú​guī - stracić wszystko, zbankrutować. Dosł. krwisty kapitał nie wrócił.
• 心血来潮 xīn​xuè​lái​cháo - dać się ponieść emocjom/chwili. Także burza mózgów. Dosł. zalewa krew prosto z serca.​
• 呕心沥血 ǒu​xīn​lì​xuè - żyły sobie wypruwać. Dosł. Wyrzygiwać serce i kapać krwią.​
• 一针见血 yī​zhēn​jiàn​xiě - trafić w punkt (zazwyczaj stwierdzając bolesną prawdę). Dosł. pobrać krew za pierwszym podejściem.​
• 鸡血石 jī​xuè​shí - heliotrop (minerał)​. Dosł. kamień z kurzą krwią.
• 血肉模糊 xuè​ròu​mó​hu - mocno uszkodzony, poszarpany. Dosł. krew i mięso​ są mętne.
• 血浓于水 xuè​nóng​yú​shuǐ - związki rodzinne są ważniejsze niż układy społeczne. Dosł. krew jest gęstsza od wody​ [u nas "krew nie woda" znaczy zupełnie coś innego!]
• 血书 xuè​shū - list napisany własną krwią (np. ostatnia wola, list o zemście itd.)​
• 血气方刚 xuè​qì​fāng​gāng​ - pełen wigoru. Dosł. krwi i qi w sam raz
• 血竭 xuè​jié - smocza krew (żywica draceny smoczej)​. Dosł. krwiste wyziewy
• 龙血树 lóng​xuè​shù - dracena. Dosł. drzewo smoczej krwi. 
• 打鸡血 dǎ​jī​xuè - skrajnie podniecony i pełen energii (zwykle, jeśli się z kogoś naśmiewamy, że się tak podjarał). Dosł. wstrzyknąć [komuś] kurzą krew.​
• 血汗工厂 xuè​hàn​gōng​chǎng​ - firma wyzyskująca pracowników. Dosł. fabryka potu i krwi.
• 茹毛饮血 rú​máo​yǐn​xuè - pożerać sierść, pić krew - pożerać surowe mięcho (jak barbarzyńca)​
• 倒血霉 dǎo​xuè​méi - mieć cholernego pecha (mocniejsza wersja 倒霉 dǎo​méi)​
• 杜鹃啼血 dù​juān​tí​xuè​ - żałosne zawodzenie. Dosł. kukułka płacze krwią
• 止血贴 zhǐ​xuè​tiē - plaster. Dosł. plaster wstrzymujący krew
• 含血喷人 hán​xuè​pēn​rén - fałszywie kogoś oskarżać. Dosł. pluć na ludzi krwią trzymaną w ustach​
• 血气之勇 xuè​qì​zhī​yǒng - odwaga, która pojawia się, gdy są duże emocje.​
• 刀光血影 dāo​guāng​xuè​yǐng - masakra. Dosł. błysk ostrza, cień krwi​
• 血牛 xuè​niú​ - osoba żyjąca ze sprzedaży własnej krwi. Dosł. krwista krowa
• 血雀 xuě​què - dziwonia szkarłatna. Dosł. krwisty ptaszek
• 洒狗血 sǎ​gǒu​xiě - przesadzać, dramatyzować. Dosł. ​spryskiwać psią krwią
• 血雉 xuě​zhì​ - kuropatnik (bażant krwawy)
• 见血封喉树 jiàn​xuè​fēng​hóu​shù - drzewo upas - antiaris toxicaria. Dosł. drzewo "gdy ujrzysz krew, zamknie ci gardło"​

Oprócz tych słów, jest jeszcze kilka, w których krew jest kluczem znaku:

• 恤 xù - niepokój, sympatia, pocieszać​
• 侐 xù - spokojny, cichy
• 洫 xù - kopać, fosa​
• 衃 pēi - skrzep krwi
• 衄 nǜ - krwotok z nosa​ (również w formie 䶊), przenośnie - zostać pokonanym
• 衅 xìn - kłótnia. W archaicznym chińskim - poświęcić naczynia ofiarne, rozsmarowując na nich krew​
• 衆/眾 [众] zhòng​ - wiele, tłum. W jednej z wersji to krew jest kluczem z tego znaku. Tłum jest zawsze żądny krwi?
• 䘑/衇 [脉] mài - żyły i tętnice (również żyłki na liściach czy skrzydłach insektów)​
• 衊 [蔑] - splugawić krwią

Krew jest też obecna w chińskim zapożyczeniu... tiszertu: T裇 (czyt. tisiu), zapisywanego też T恤. Jak zwykle w zapożyczeniach fonetycznych, chodzi tu tylko o wymowę.
Zobaczcie, jak się ten znak poprawnie pisze:

O japońskich słówkach dotyczących krwi poczytacie tutaj.

*Rh-, nawet w Europie dość rzadka, w Azji występuje u mniej niż jednego procenta populacji. Jest do tego stopnia rzadko spotykana, że Chińczycy, pytani o grupę krwi, nigdy nie mówią, czy mają plus czy minus, ponieważ minus się w zasadzie nie zdarza.

**bardzo ciekawie napisał o nich Brian Fagan w Zażyłej więzi.