tykwowa sztuka 葫藝

Uwielbiam tykwy. Nie tylko dla smaku, choć generalnie wszystkie dyniowate mi podchodzą. Przede wszystkim dla obłędnej formy - taka nibygruszka, tylko z brzuchem mocno ciążowym i wyraźnie zaznaczoną talią. W Yunnanie tykwy można znaleźć wszędzie - robi się z nich przyrządy kuchenne, akcesoria herbaciane i - przede wszystkim - ozdoby. Przywiązanie Yunnańczyków do tykw bierze się nie tylko z ich powszechności, ale też z nazwy. Tykwa hú​lu 葫蘆 jest bowiem homofonem 護祿 hùlù ochrony szczęścia oraz 福祿 fúlù czyli szczęścia oraz wysokiej pozycji społecznej związanej z wysokimi poborami. Mała dygresja: tak, według Yunnańczyków sylaby "fu" i "hu" są homofonami, bo w wielu yunnańskich dialektach tych sylab się po prostu nie rozróżnia. Stąd Szmaragdowozielone Jezioro w ustach Yunnańczyka to często Cuifu a nie Cuihu, a paszport to fuzhao a nie huzhao...

Wracając do tykw: z powodu tych tak korzystnych znaczeń wiesza się ją chętnie w drzwiach dla odpędzenia złych duchów i przyciągnięcia wszelakich dóbr. Jednak sama tykwa - cóż, choć urocza w kształcie, jest tylko tykwą. Żeby podnieść jej rangę, warto ją jakoś ozdobić. Tak właśnie powstały "tykworyty" czyli rzeźby w tykwie oraz "tykwognioryty" czyli zdobienia wypalane w tykwach ogniem - czasem zresztą obie techniki występują na jednym tykwowym obrazie jednocześnie.

Dla mnie prywatnie najwspanialsze w nich jest to, że każda tykwa jest inna - więc i każdy wzór, nawet powielany dość mechanicznie, będzie siłą rzeczy prezentował się trochę inaczej na różnych egzemplarzach. Zresztą - nie tylko ja uwielbiam tykwową sztukę. Ponoć i sam cesarz Kangxi tykwy lubił i chętnie przyjmował w prezencie. Cóż, ja bym się też nie obraziła za taki prezent. Jednak darczyńcy się spóźnili - powinniśmy otrzymać tykwę w dniu zawarcia małżeństwa. Najpierw wypić z niej "małżeńskiego drinka" hejin 合卺 (to taki małżeński "brudzio"), a później powiesić gdzieś w domu, bo przecież powiedzenie ludowe mówi, że tylko z tykwą w progi domu zawita szczęście. Ba! Jak kto zachoruje i mu się tykwę nad łożem zawiesi, to wyssie chorobę, a człowiek wróci do zdrowia.

Yunnańskie tykwy często są malowane w dajskie wzory (np. takie jak ta pierwsza), oczywiście skrobane jak nasze pisanki (pozostałe dwie); tak jak wyjątkowo ozdobne pisanki czy bombki zazwyczaj się je raczej gdzieś stawia i podziwia niż wiesza w drzwiach...