白族扎染 bajskie nierównomiernie farbowane tkaniny

Podczas wycieczki do Dali zajrzeliśmy do jednej z pobliskich wioseczek słynących z "tie-dye". Jak sama nazwa wskazuje, chodzi o to, że tkaniny się wiąże i farbuje, co skutkuje nierównomiernym zafarbowaniem tkaniny. Angielska nazwa nie tylko jest łatwiejsza niż polska, ale w dodatku jest idealnym tłumaczeniem chińskiej nazwy "dżaran" 扎染. Pewnie dlatego tak trudno mi się przekonać do wersji polskiej...
W tej części Yunnanu wioseczek słynących z dżaran jest bardzo dużo; jest to jedna z tradycyjnych bajskich sztuk. Tak, sztuk - bo efektem nie są dość obrzydliwe nierównomierne plamiska na tiszertach, a wspaniałe, precyzyjne obrazy.
Najpierw ręcznie się wiąże materiał w supełki,

czasem nawet podszywając tkaninę cieniusieńkimi igłami. W każdej manufakturze istnieją matryce najpopularniejszych wzorów - często najpierw się zaznacza zmywalnymi farbami wzory, a dopiero później wiąże supełki.

Następnie tkanina jest wielokrotnie farbowana przy użyciu naturalnych barwników. Dzięki temu wielokrotnemu farbowaniu, choć materiał dość chętnie "puszcza farbę", to i tak bardzo długo zachowuje kolor. Już nie mówiąc o tym, że z każdym następnym farbowaniem kolor jest głębszy i piękniejszy... Tą częścią zajmują się inni artyści, którzy m.in. wymyślają ciekawe połączenia kolorystyczne poprzez rozwiązywanie części supełków między jednym a drugim farbowaniem i dzięki maczaniu tkanin w kadziach z rozmaitymi barwnikami. 
Później zostaje już tylko rozwiązanie supełków i wysuszenie materiału.

Naszym oczom ukazują się obrazy zwierząt i kwiatów, "malowane" na bawełnie, lnie, welwecie, jedwabiu czy nawet sztruksie - przy czym trzeba pamiętać, że tylko te dwie pierwsze opcje są naprawdę tradycyjne. Tak samo, wybierając różnobarwne materiały, warto pamiętać, że te najbliższe tradycji zawsze będą miały tło w kolorze indygo i wzór całkowicie biały (czy też beżowy w wypadku lnu).
W manufakturach można nabyć wiele wspaniałości: całe komplety ubrań, zasłony, obrusy, szale, szmaciane torebki czy kapelusze, a nawet komplety pościeli. 
W dawnej chińszczyźnie technikę tę nazywano zhaxie 扎缬 albo jiaoxie 绞缬 czyli po prostu wiązanie węzełków, a efekt - materiałem ze związanymi kwiatami 扎花布. Ponoć pierwsze wzmianki o tej sztuce pochodzą już z II w.p.n.e.; z całą pewnością ubrania tworzone tą metodą były popularne za czasów państwa Nanzhao. Za czasów dynastii Tang bajski dżaran wędrował z innymi specjalnościami regionu aż do cesarza!
Najpopularniejszymi barwnikami są urzet barwierski, Strobilanthes cusia, bylica i tym podobne rośliny, porastające gęsto Błękitne Góry.

Wzory są zaczerpnięte głównie z otaczającej rzeczywistości: motywy zwierzęce (ryby, motyle), kwiatowe itd., ale zdarzają się też motywy mające źródło w bajskiej mitologii.
Jeśli kiedyś się wybierzecie do Dali, dajcie się namówić na wycieczkę do manufaktury dżaranów. No chyba, że jesteście mało odporni na piękno, a portfel macie pustawy - wówczas pod żadnym pozorem nie dajcie się namówić na taką wycieczkę! Nie znam bowiem nikogo, kto wróciłby z takiej wyprawy z pustymi rękami...

PS. Część zdjęć dzięki uprzejmości Turkusowej Cioci.